شفقناافغانستان- مریم وریج کاظمی، دانش آموخته دکتری جغرافیای سیاسی در یادداشتی که در اختیار شفقنا قرار داد، نوشت: آشکار است که پاکستان از بدو استقلال از هندوستان همواره در وضعیت قرمز به سر می برد، چنین وضعیتی ناشی از بحران هویت است که مانع از اتحاد بین ملی گرایان و سنت گرایان متعهد به اصول قومی- قبیله ای شده است. نگرانی دائمی خانم بی نظیر بوتو نخست وزیر فقید پاکستان ازجهت گروههای افراطی گرایی اسلامی بود که در پوشش رهبران قبیله ای و برخی از نظامیان خود نمایی می کرد که پاکستان را پناهگاه امن برای مدیریت و نظم بخشیدن به فعالیتهای تروریستی در ابعاد جهانی در نظر گرفته بودند.
خانم بوتو تلاش فراوانی در راستای متوقف کردن مناقشه های داخلی نمود چراکه تنش های داخلی به عنوان عامل گسترش ناامنی و بروز حرکت های تروریستی قلمداد می شود و از این رو تلاش بسیاری برای کاهش تنش های سیاسی-نظامی در داخل مرزهای سیاسی پاکستان انجام داد و سعی کرد در پوشش مبارزه با تروریسم در مناطق قبیله ای هم مرز با افغانستان به اتخاذ توافقنامه های اقتصادی و نظامی دست بزند.
در طول حضور خانم بوتو در دولت اقدامات گسترده ای در اجرای سیاست کاهش فقر و بیکاری در مناطق محروم و نهادینه کردن رعایت حقوق اقلیت های قومی و آزادی بیان به مخالفان و مدیریت بهینه در تقسیم و توزیع امکانات برابر برای تمامی ساکنین کشور و کاهش تنش و افزایش همگرایی سیاسی و امنیتی و رفع بحران اقتصادی، مشکلات اجتماعی- سیاسی و جلوگیری از جنگ و درگیری قومی و کاهش فشار بر محیط زیست صورت گرفت که توسعه دموکراسی را در پاکستان نوید می داد. سیاست جذب سرمایه گذاری و بهبود توان رقابتی در بخش کشاورزی در کنار مشکلات زیست محیطی چون قحطی و خشکسالی از یکسو و جنگهای داخلی آشوب و شکاف قومی و نسل کشی توانست در مدت کوتاه زمامداری خانم بوتو صلح و ثبات نسبی را بوجود آورد.
از سوی دیگر خانم بوتو سخت پایبند استقلال سیاسی کشورش بود چراکه هنوز در بخش هایی از کشمیر و نواحی بلوچستان پاکستان به جدایی طلبی اصرار می ورزیدند و گاها دیده می شد که گروه های مخالف خانم بوتو که اغلب درجه داران بلندپایه نظامی بودند برای ناتوان جلوه دادن دولت در آن مناطق سخت تلاش می کردند.
از این رو خانم بوتو در طول سومین دوره حضورش در دولت ترجیح داد تا روابط کشورش را در حوزه آسیای جنوبی توسعه بیشتری دهد چراکه به حداقل رسیدن تنش با هندوستان در کشمیر مهمترین دلیل موثر بودن پاکستان از محیط آسیای جنوبی در دوره خانم بوتو شد که البته بازهم نظامیان پاکستانی مانع تحقق اقدامات او شدند.
در طول بیست ماه حضور خانم بوتو در صحنه سیاست پاکستان یعنی نوامبر۸۸ تا جولای۱۹۹۰ راجیو گاندی به منظور کاهش مناقشات کشور هند با پاکستان دو دیدار از پاکستان داشت، اولین دیدار ۲۹ دسامبر ۱۹۸۸ برای حضور در سارک و دومین دیدار از پاکستان ۱۴جولای ۱۹۸۹ میلادی بر گفت و گوی های دو جانبه بود، حتی در مدت حضور راجیو گاندی در خاک پاکستان اسحق خان رئیس جمهور وقت پاکستان هدف سفر وی را زیر سوال برد و هند را متهم کرد که در صدد استیلا و برتری جویی بر پاکستان است که در نهایت با فشارهای این چنینی این دیدارها بدون هیچ دستاوردی مهمی پایان پذیرفت.
بی شک ترور خانم بی نظیر بوتو حاصل اشتیاق سیری ناپذیر گروههای افراط گرایی اسلامی به آشوب که البته در تاروپود حاکمیت ریشه دوانده و هرگز وقوع دموکراسی در پاکستان را بر نمی تابند و اختلال در روند صلح و ثبات را در دستور کار خود دارند و در نهایت بهره گیری از فرصت های افتراق برانگیز را بر وفاق ملی ترجیح می دهند، بوده است.
اما اهتمام به ریشه کنی فقر و بیکاری به عنوان بنیان افراط گرایی مذهبی و گفت و گوی سیاسی در جهت جلوگیری از درگیری و منازعه بین اقلیت های مختلف در پاکستان، ترویج اصول و ارزش های مشترک نظیر پیشبرد صلح، ثبات، دموکراسی، حقوق بشر، رفاه- توسعه اجتماعی، همکاری- هماهنگی منطقه ای و بین المللی برای چالش های جهانی نظیر مواد مخدر، امنیت زیست محیطی، تروریسم و بیماری های واگیر دار، میراث با ارزش خانم بی نظیر بوتو (دختر شرق) به شمار می آید که در برهه ای بسیار کوتاه آرامش نسبی را برای پاکستان به ارمغان آورد اما حالا سالهاست که به شکل آرزوی دست نیافتی باقی مانده است.
