شفقناافغانستان-بعد از شانزده سال واشنگتن همچنان در جنگ افغانستان با بن بست روبرو است و هیچ راهبردی برای پایان دادن به آن ندارد .
به گزارش خبرگذاری صدا و سیما،در حالی که بحران و خشونتهای خونین در افغانستان شدت یافته است جان مک کین سناتور جمهوری خواه و رئیس کمیته نیروهای مسلح مجلس سنای آمریکا اعلام کرد بعد از شانزده سال واشنگتن همچنان در جنگ افغانستان با بن بست روبرو است و هیچ راهبردی برای پایان دادن به آن ندارد .نوام چامسکی نویسنده و تحلیلگر امریکایی نیزدر گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما اعلام کرد جنگ آمریکا با گروه تروریستی داعش از جمله در افغانستان برای مردم جهان باور پذیر نیست چون نتایج نظرسنجی موسسه گالوپ نشان می دهد آمریکا خود بزرگترین تهدید صلح جهانی است .این بدان معنا است که آمریکا بحران مدیریت شده را در افغانستان و سراسر جهان دنبال می کند .
زمینه نظری
کارشناسان امور نظامی و امنیتی اذعان دارند که جنگ در افغانستان دیگر مانند گذشته صرفا جنبه ایدئولوژی و مذهبی ندارد بلکه اقتصاد و تجارت جنگ در ابعاد مختلف قاعده جنگ و درگیری در این کشور را تعیین می کند.این بدان معنا است که ادامه جنگ با هر بهانه ای همچون شعارهای به اصطلاح اسلامی ،مقابله با اشغالگران ،تلاش برای تغییر دولت ،مقابله با تروریسم و همچنین گروههای تروریستی وارداتی ،صرفا پوششی برای جنگ تجاری در افغانستان هستند.
در اینجا سوالات مختلفی مطرح است که ابعاد چنین جنگی را در افغانستان بیشتر روشن می کند.جنگ تجاری در افغانستان چیست ؟چه گروههای از آن سود می برند؟آیا جنگ در افغانستان برسر جغرافیای تجاری است ؟ نقش اشغالگران در این جنگ تجاری چیست؟
دست اندازی به منابع عظیم معدنی
بسیاری از محافل سیاسی در افغانستان معتقدند حمله ارتش سرخ شوروی به افغانستان در اواخر دهه 70 و اشغال این کشور نگاه ها را متوجه معادن و منابع زیر زمینی افغانستان کرد .در واقع اتحاد جماهیر شوروی برای دست اندازی به منابع عظیم معدنی افغانستان به این کشور حمله و آنرا اشغال کرد .از ان زمان تاکنون جنگ تجاری در افغانستان نه تنها کاهش نیافته بلکه ابعاد تازه ای به خود گرفته است .
جنگ تجاری در افغانستان به خاطر منابع معدنی ،انرژی ، تولید و قاچاق مواد مخدر در این کشور است .گزارشهای منتشر شده از سوی منابع دولتی افغانستان نشان می هد که این کشور دارای با ارزش ترین معادن جهان است که افغانستان را بالقوه به یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان تبدیل کرده است .
معادن آهن حاجی گ گ در ولایت بامیان ، معدن مس عینک و کرومیت در ولایت لوگر ، معدن سرب برنجیل غوربند در ولایت پروان ، معدن ذغال سنگ در دره صوف ولایت سمنگان ، معادن اورانیوم در ولایت بغلان ، معادن طلا ،لاجورد و اورانیوم در ولایت بدخشان ، معادن لیتیوم در ولایت نورستان از جمله معادن باارزش افغانستان هستند که بخشی از آنها استخراج و بخش زیادی هنوز دست خورده باقی مانده است .
وزارت دفاع آمریکا ارزش معادن افغانستان را بالغ بر یک تریلیون دلار تخمین زده است اما مقامات وزارت معدن افغانستان با برآورد ارزش معادن فقط سی درصد خاک افغانستان، آنرا بالغ بر سه تریلیون دلار اعلام کرده اند .
در کنار این رقم سرسام آور تولید و قاچاق مواد مخدر نیز به مهمترین عامل وسوسه کشورها و گروههای تروریستی برای تسط بر جغرافیای دارای معادن و زمینهای کشاورزی تبدیل شده است.
گروههایی که از این وضعیت سود می برند عبارتند از:
1-اشغالگران که از قدرت تاثیر گذاری بیشتری برخوردارند.
2-افراد ذینفوذی که با بهره گیری از نفوذ دولتی و استفاده از قدرت محلی اقدام به استخراج غیر قانونی معادن می کنند.
3- گروههای شبه نظامی و تروریستی که استخراج معادن حدود سی درصد از منابع مالی آنها را تامین می کند.البته این گروهها از طریق تولید و قاچاق مواد مخدر هم بخش زیادی از هزینه های مالی خود را تامین می کنند.
4-شرکای اقتصادی دولت افغانستان مانند چین که براساس توافقنامه اقدام به استخراج معدن مس عینک می کند .
“زلمی استانکزی ” استاد دانشگاه بغلان در ارزیابی از ادامه جنگ افغانستان می گوید: “بعد از 16 سال از اشغال افغانستان از سوی آمریکا و سپس ناتو ،کاملا مشخص شده است که یکی از دلایل اصلی حضور آمریکا و ناتو در افغانستان دست یابی به منابع ارزشمند زیرزمینی و معادن دست نخورده این کشور است .گروههای شبه نظامی و تروریستی نیز برای رسیدن به مقصود اقتصادی تلاش می کنند”
روزنامه “آرمان ملی ” چاپ افغانستان هم در شماره اخیر خود نوشت، مردم شهرستان آچین معتقدند افراد مسلح با استفاده از عنوان داعش و ایجاد ناامنی به استخراج معادن شهرستانهای آچین ،کوت ،ده بالا ،خوگیانی و شیرزاد این ولایت می پردازند.براساس این گزارش بیش از یکصد ماشین حفاری روزانه در حال استخراج معادن در مناطق تحت تصرف طالبان و داعش در ولایت ننگرهار هستند که پس از انتقال به پاکستان در شهر لاهور با نشان این کشور به چین و سایر کشورهای عربی صادر میشود.
ابراهیم جعفری از اعضای جامعه مدنی و شبکه نظارت بر منابع طبیعی افغانستان ،اعلام کرد :”روزانه هزاران تن مواد معدنی از قبیل زغال سنگ ،کرومات ،انواع سنگهای قیمتی،سرب ،فلوراید،مرمر و سایر مواد معدنی به صورت غیر قانونی استخراج میشوند.
هلمند ، بکر و باارزش !
یکی از ولایتهایی که طی 16 سال گذشته مورد توجه انگلیس و آمریکا قرار داشته ولایت هلمند است .
این ولایت علاوه براینکه مرکز تولید و قاچاق مواد مخدر افغانستان است دارای منابع معدنی بکر و بسیار با ارزش است .عبیدا… بارکزی نماینده پارلمان افغانستان دلیل رقابت امریکا و انگلیس برای حضور نظامی در ولایت هلمند را وجود معادن اورانیوم و تولید مواد مخدر اعلام و تاکید کرد جنگ و بی ثباتی در هلمند علاوه بر ابعاد نظامی ابعاد اقتصادی هم دارد که شامل تجارت مواد مخدر ،استخراج اورانیوم و قاچاق سنگهای قیمتی است .به همین دلیل مشخصا نیروهای خارجی ،شبه نظامیان و گروههای تروریستی به همراه زورگویان محلی برای تسلط بر این منابع رقابت خونینی دارند. علاوه بر معادن ،بیش از سه دهه است که افغانستان رتبه اول تولید مواد مخدر جهان بخصوص تریاک را در اختیار دارد .در واقع این کشور از “هلال طلایی” ، با تولید بیشترین میزان تریاک جهان فراتر از میانمار ،بزرگترین تولید کننده تریاک در قطب “مثلث طلایی” و مکزیک و کلمبیا از قاره آمریکا قرار دارد .هر چند در زمان حاکمیت رژیم طالبان در افغانستان اواخر دهه نود میلادی تا حدی از کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در این کشور کاسته شد اما از سال 2001 زمان اشغال افغانستان از سوی آمریکا ،کشت خشخاش و تولید مواد مخدر به طور سرسام آوری افزایش یافت .به گونه ای که بنا به اعلام محافل مستقل تولید مواد مخدر در افغانستان تا قبل از سال 2001 که بالغ بر 185 تن بود بیش از 40 برابر افزایش یافته و به حدود 8500 تن رسیده است .به گزارش سازمان ملل از زمان اشغال افغانستان از سوی آمریکا زمینهای زیر کشت خشخاش با 60 درصد افزایش به حدود 250 هزار هکتار افزایش یافته است .
نیروهای خارجی ، قاچاقچی مواد مخدر
محافل داخلی ،منطقه ای و بین المللی نقش آمریکا در این خصوص را تایید و نیروهای خارجی مستقر در افغانستان را عامل قاچاق و توزیع مواد مخدراین کشور در بازارهای جهانی می دانند .به اذعان این محافل ،سازمان جاسوسی آمریکا “سیا “،شرکت های امنیتی خصوصی بخصوص “بلک واتر” که به ( آکادمی ) تغییر نام داد و عوامل مربوط به ارتش و وزارت دفاع آمریکا در تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان نقش تعیین کننده ای دارند.هر چند نقش انگلیس را نیز در این مورد نباید نادیده گرفت .
پایگاه اینترنتی گلوبال ریسرچ کانادا در گزارش اخیر خود درآمد سالانه آمریکا از محل قاچاق مواد مخدر افغانستان را بالغ بر پنجاه میلیارد دلار اعلام کرد .این در حالی است که حامد کرزای رئیس جمهوری قبلی افغانستان این میزان را 60 تا 100 میلیارد دلار اعلام کرده بود .کمیسیون تحقیقات سنای آمریکا نیز اعلام کرد سالانه بین 500 تا 1000 میلیارد دلار پول آلوده دربانکهای جهان تطهیر میشوند که نیمی از آنها در بانکهای آمریکایی انجام میشود .
روزنامه هافینگتن پست به نقل از نماینده سابق جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان آمریکا نقش سازمان “سیا ” در قاچاق مواد مخدر افغانستان را عمیق و بسیار تعیین کننده دانست . گلوبال ریسرچ نیز اعلام کرد که این سازمان هزینه های خود در افغانستان را از طریق عواید حاصل از هرویین افغانستان تامین می کند .آلفرد مک کوی “تاریخدان آمریکایی و کارشناس دخالت “سیا ” در قاچاق مواد مخدر در تمام صحنه های جنگ آمریکا در 50 سال گذشته براین اعتقاد است “اقتصاد وابسته به مواد مخدر افغانستان پروژه ای است که با دقت تمام از سوی سازمان “سیا” و به کمک سیاست خارجی آمریکا طراحی می گردد “
“دیوید گیبسون ” خبر نگار آمریکایی هم به نقل از منابع اطلاعاتی این کشور در فاکس نیوز فاش کرد که” سازمان “سیا” پیوسته در قاچاق مواد مخدر از افغانستان دست داشته و در این کشور نیز مانند ویتنام به کار مورد علاقه اش ادامه می دهد.”
شرکت های امنیتی خصوصی متعددی نیز در افغانستان فعالیت می کنند که به گفته حامد کرزای رئیس جمهوری قبلی افغانستان در بسیاری از جرم و جنایات و قاچاق مواد مخدر در این کشور دست دارند .به نوشته روزنامه انگلیسی گاردین شرکت امنیتی خصوصی “بلک واتر” (آکادمی ) علاوه بر عایدی که از طریق مواد مخدر افغانستان به دست می آورد بالغ بر یک چهارم هزینه هایی را که آمریکا ادعا می کند برای مقابله با مواد مخدر در افغانستان هزینه کرده به دست آورده است .
اخیرا مطبوعات آلمان هم فاش کردند “اکولوگ “یکی از آژانسهای شرکتهای خصوصی مسئول تدارکات پایگاههای ناتو در افغانستان که به داشتن ارتباط با مافیای آلبانیایی مظنون است در قاچاق هروئین افغانستان به کزوو و آلمان دست داشته است .
به گزارش خبرگزاری افغان ،کشت خشخاش در کنار پایگاههای بزرگ نظامی خارجی بخصوص آمریکا در افغانستان سوال برانگیز است و نشان می دهد که ادامه فعالیت این مزارع زیر سایه این پایگاهها صورت می گیرد . پایگاههایی که هیچ نهاد ملی و دولتی افغانستان به آنها دسترسی ندارند .
از اینرو این سوال اساسی در محافل مختلف افغانستان مطرح است که 8500 تن مواد مخدر تولید شده در این کشور چگونه از افغانستان خارج و وارد بازارهای بین المللی می شود.این محافل براین اعتقادند که طالبان و سایر مافیای مواد مخدر به تنهایی قادر به ترانزیت این حجم عظیم از مواد مخدر افغانستان نیستند و پایگاههای هوایی آمریکا و ناتو نقش مهمی را در این خصوص دارند.”انریکو پیووستا” خبرنگار ایتالیایی در گزارشی که اخیرا منتشر کرد نوشت :
“وجود هروئین افغانستان در هواپیماهای حامل سربازان انگلیسی و کانادایی که از آن کشور باز می گردند بر سوء ظن پیرامون منافع اقتصادی واقعی که در پس جنگ افغانستان پنهان است صحنه می گذارد.درواقع ،قاچاق نظامی هروئین از هلمند و قندهار به پایگاه هوایی ” برایز نورتون ” در آکسفورد شایر ” به احتمال قوی صرفا نوک کوه یخ را به نمایش می گذارد .” خبرگزاری روسیه نیز در گزارشی اعلام کرد هروئین افغانستان به وسیله هواپیماهای باری نظامی آمریکا به طور مستقیم از افغانستان به پایگاههای “گاسنی ” در قرقیزستان و “اینجرلیک ” در ترکیه منتقل میشوند.
در همین حال روزنامه گاردین چاپ انگلیس هم در یک افشارگری بزرگ اعلام کرد ارتش آمریکا مواد مخدر را در تابوت های کشته شدگان جایگزین اجساد کرده و این تابوتها را از هروئین پر می کنند.
به گفته سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه حتی اگر نیروهای آمریکا و ناتو مستقر در افغانستان به صورت مستقیم در تجارت مواد مخدر این کشور دخالت نداشته باشند شواهد واقعی وجود دارد که نشان می دهد نیروهای آمریکایی و ناتو قاچاق مواد مخدر را در مبادی ورودی و خروجی و همچنین فرودگاههای افغانستان نادیده می گیرند.
در مورد اهداف آمریکا از دخالت در تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان محافل بین المللی به دو نکته مهم اشاره می کنند که این کشور را به پایگاه مهمی برای ارتش آمریکا تبدیل کرده است .
سالبوچی نویسنده و تحلیلگر آرژانتینی در این بار می گوید :” هدف آمریکا از توافق امنیتی با دولت افغانستان و افزایش مجدد نیروهای نظامیش در این کشور ،حفظ بازار مواد مخدر است و این همان برنامه و راهبرد انگلیس درقرن نوزدهم با چین بود .از اینرو ادعا و شعار مقابله با تروریسم آمریکا بهانه و دروغی بیش نیست تا در میان افکار عمومی حضور نظامی خود را توجیه کند .”
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه هم با اشاره به اینکه 90 درصد هروئین جهان را افغانستان تامین می کند گفت” آمریکا و ناتو از سربازان خود برای محافظت از کشت تولید و قاچاق هرویین از افغانستان به بازارهای جهانی استفاده می کنند.”
“پیتر دیل اسکات ” دیپلمات سابق کانادا و استاد دانشگاه کالفرنیا نیز ضمن اشاره به وضعیت عمیقا نگران کننده استفاده از مواد مخدر در راهبرد نظامی -سیاسی آمریکا ،و گزارشهای رسمی به ویژه پیرامون ارتباطهای موچود میان وضعیت مالی آمریکا و تطهیر پول های الوده حاصل از مواد مخدر اعلام کرد ” آمریکا به بهانه مقابله با مخالفان خود از آسیای جنوب شرقی و سپس افغانستان و آمریکای لاتین ،یک ماشین جنگی واقعی پدید آورده که به شکل کم و بیش غیر رسمی و پنهان ،سرویسهای اطلاعاتی محافل تجاری ،مالی ونیزمافیا را حول آن گرد هم آورده است “.
جمع بندی
به هر حال آمریکا قصد متوقف کردن تولید مواد مخدر در افغانستان را ندارد چرا که از این طریق هزینه های حضور نظامی خود را در افغانستان تامین می کند.
واقعیتهای جنگ افغانستان همواره از افکار عمومی این کشور پنهان بوده و این درحالی است که مردم مظلوم افغانستان در دهه های اخیر همواره قربانی مافیای منابع معدنی و مواد مخدر و تلاش اشغالگران برای تسلط بر جغرافیای این منابع شده اند./
———————
نویسنده – مجید وقاری ، کارشناس سیاست در آسیا
