شفقناافغانستان- پاکستان در حسرت ختم دورهی کاری حکومت ملکی، حسرتی که انگار تحقق نیافتنی است. نوازشریف هجدهمین نخست وزیر پاکستان از سال 1947 الی اکنون است که هیچکدام آنها نتوانستند تا ختم دوره کاری و قانونی خود، به سمت نخست وزیری ادامه دهند. اخیراً دادگاه عالی پاکستان، نوازشریف نخست وزیر پاکستان را به دلیل فساد مالی و سواستفاده از صلاحیت های وظیفوی سلب صلاحیت کرد. نوازشریف پس از تصمیم دادگاه عالی از سمت اش استعفا نمود و برادر خود شهبازشریف را برای احراض پست نخست وزیری به پارلمان آن کشور معرفی نمود. اینکه تغییر و تبدیل در حکومت ملکی پاکستان، چه تاثیری روی سیاست های آن کشور در خصوص افغانستان خواهد داشت و روابط زیکزاکی پاکستان در قبال افغانستان تا چه زمانی دوام خواهد یافت، خبرنگار شفقاافغانستان گفتگوی ویژهی را ترتیب داده است با دکتر اکرم عارفی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی که توجه شما را به آن معطوف می داریم:
شفقنا: سلب صلاحیت شدن نواز شریف نخست وزیر پاکستان و انتخاب نخست وزیر جدید، چه تاثیری روی سیاست پاکستان در قبال افغانستان خواهد داشت؟
عارفی: به باور من؛ سلب صلاحیت شدن نخست وزیر پاکستان و تغییر و تبدیل حکومت ملکی آن کشور، هیچ تاثیری روی روابط پاکستان با افغانستان ندارد و نمی گذارد. نه تاثیرات مثبت و نه هم منفی. سیاست پاکستان در منطقه، از جمله در برابر افغانستان بر اساس مواضع اردو و آی.اس.آی گرفته می شود و دولت های ملکی در این خصوص هیچگونه تاثیرگذاری ندارد. دولت ملکی یک سیاست را در پیش دارد و دولت نظامی و اردو، سیاست دیگری دارد. از اینکه اساس سیاست منطقوی پاکستان خصوصا در قبال افغانستان بدست اردو یا آی.اس.آی است، جابجایی نخست وزیران هم هیچگونه تاثیری روی سیاست پاکستان در قبال افغانستان ندارد.
شفقنا: در این اواخر ما شاهد هستیم که پاکستان در انزوای سیاسی در سطح بین الملل قرار دارد و یکی از حامیان جدی پاکستان (امریکا) نیز گاهگاهی انقادات جدی را حواله سیاست های پاکستان می کند. به باور شما، این وضعیت چقدر می تواند روی سیاست گذاری های آی.اس.آی تاثیر گذار باشد تا حکومت نظامی پاکستان، خصوصا در قبال افغانستان از سیاست های دو پهلو دست بردارد؟
عارفی: به نظر می رسد که دو مسئله را ما باید در نظر داشته باشیم. اول اینکه، این مقدار فشاری که بالای پاکستان اعمال می شود، چه از سوی امریکا و چه از سوی کشورهای دیگر، این مقدار فشار پاکستان را ودار به عقب نشینی در قبال افغانستان نخواهد کرد. فشار بیشتر نیاز است تا ادرو و نظامیان پاکستان وادار نماید تا در خصوص سیاست های خود در قبال افغانستان تجدید نظر کند. دوم اینکه، به نظر می رسد که هنوزهم پاکستان احساس می کند که همسویی امریکا را با خود دارد و هنوز می تواند پاکستان امریکا را تا یک مدتی در مسئله افغانستان سرگردم کند و آنها را باخود داشته باشد. بر اساس همین ذهنیت، بسیار سخت است که اینقدر مصارفی که پاکستان انجام داده و سال های سال به امید تغییر در افغانستان از طالبان حمایت کرده، و بالاتر از آن حتی در یک نوع سیاست کلان مشترکی که امریکا دارد و پاکستان در راستای همان سیاست کلان امریکا عمل می کند، بر همین اساس خیلی سخت است که ما بگوییم در همین زودی تغییراتی در سیاست حکومت نظامی پاکستان در قبال افغانستان به وجود آید. تا زمانی که یک فشار جدی نباشد و آن چیزی که بعد از 11 سپتمبر 2001 اتفاق افتاد و در آن زمان جورج بوش پاکستان را بسیار تهدید کرد که اگر با ما همسویی نکنید، ما پاکستان را به تاریخ خواهیم سپرد. بنابر این، اگر یک فشار کلان بالای پاکستان وارد نشود، پاکستان یک سیاست خطرناکی دارد که ما شاهد تغییر در سیاست آن کشور نخواهیم بود.
شفقنا: به باور شما چه دلیلی وجود دارد که پاکستان به سیاست خصمانه در قبال افغانستان ادامه می دهد و به آن متوسل می شود؟ باتوجه به این که این سیاست خصمانه، برای خود پاکستان نیز پیامدهایی در بعد سیاست بین المللی آن کشور داشته.
عارفی: من فکر می کنم که دو دلیل عمده دارد. اول اینکه؛ خود پاکستان در صدد این بود که یک دولت همسو در افغانستان روی کار بیاورد که در این همسویی، پاکستان خیلی راحت بتواند در جهت تقویت سیاست منطقوی خود، از آن استفاده بکند. چیزی که ما گاهگاهی تعبیر می کنیم به “سیاست عمق استراتیژیک پاکستان”. دلیل دوم اینست که حتی اینطوری تلقی و برداشت می شود که؛ ادامه سیاست پاکستان با همسویی امریکا در افغانستان صورت می گیرد و امریکا نیز علاقمند به این است که پاکستان مداخله خود را ادامه دهد و بحران در افغانستان ادامه پیدا کند و مجرای همین بحران ما بتوانیم حضور خود در افغانستان را توجیه کنیم، هم در این گیرودارها و فشاری که از طریق گروه های داخلی افغانستان به سمت کشورهای منطقه نیز استفاده می شود، استفاده کنیم. من به این باور هستم که در این سیاست، خود امریکا نیز منافع مشترک با پاکستان دارد و با پاکستان همسویی می کند، و همچنین امریکا هم میل چندانی ندارد که به این زودی قضیه افغانستان حل شود.
شفقنا: حالا نفع پاکستان از بحران زایی در داخل افغانستان چیست؟ باتوجه به اینکه بحران ناامن سازی در افغانستان، دامنگیر پاکستان نیز گردیده و ما گاهگاهی شاهد حملات بسیار خطرناکی در داخل پاکستان از سوی هراسافگنان هستیم.
عارفی: اگر منظور ما از منفعت واقعی باشد، هیچگونه منفعتی حاصل پاکستان نشده و نمی شود. تداوم بحران هزینه های بسیار کلان و خسارات عظیم را به پاکستان وارد کرده و بسیاری از فرصت ها را از پاکستان گرفته است. هیچ جای تردید نیست که یک افغانستان با ثبات و امن به مراتب بهتر و پرمنفعت تر است برای پاکستان تا یک افغانستان در حال بحران و جنگ. این منافع واقعی است. اما مشکل در این است که نظامیان پاکستان دچار یک نوع آرمان گرایی و توهم و دچار یک نوع ذهنیتی شده که؛ تحولات منطقه از جمله افغانستان را با نگاه امنیتی می بیند. با این نگاه امنیتی، پاکستان به دنبال این است که افغانستان را در کنار خود داشته باشد تا بتواند از همسویی افغانستان در ایجاد یک جبهه در برابر هند استفاده کند و وزنهی منطقوی را در برابر هند به نفع خود تغییر دهد. این آرزوی پاکستان است اما این کار بسیار سخت است زیرا در افغانستان فعلا چه جنگ باشد و چه نباشد، بیش از اینکه پاکستان روی افغانستان اعمال نفوذ کند، امریکا نفوذ کرده. افغانستان تحت سلطه امریکا است و افغانستانِ وابسته به امریکا، دیگر نمی تواند در سیاست منطقوی جز عمق سیاست استراتیژیک پاکستان به حساب بیاید در راستای اهداف پاکستان.
شفقنا: باتوجه به آنچه شما اشاره کردید، افغانستان مانند گندمیست که زیر دو سنگ آسیاب پاکستان و امریکا دارد خُرد و خمیر می شود، راه حل چیست و حکومت افغانستان در این خصوص چه باید کند؟
عارفی: یکی از مهمترین ابزاری که حکومت افغانستان می تواند به آن متوسل شود و از آن استفاده کند این است که، دیپلماسی خود را در جهت اعمال فشار منطقوی و جهانی بالای پاکستان شدت بخشد. این یکی از مهمترین ابزار است. افغانستان بازهم با ارائه شواهد و مدارک از مداخله صریح پاکستان در امورات افغانستان، به کشورهای دوست افغانستان و مجامع بین المللی، کوشش کند که نظر امریکا و کشورهای اروپایی و بریتانیا و ناتو و کشورهای منطقه مثل چین را نسبت به پاکستان تغییر دهد. این مهمترین ابزار فشار است. حکومت افغانستان با دیپلماسی فعال خود می تواند کشورهای حامی خود را مجاب کند تا بالای پاکستان فشار وارد کنند تا پاکستان در خصوص سیاست خود در قبال افغانستان تجدید نظر کند.
خبرنگار: ا.س.احمدی
انتهای پیام