شفقنا افغانستان-«به دست انگشتری دارم نشانه/ چو چشم بیند دلم گیرد بهانه»
نزدیک ساعت چهار عصر است که به «زرگری شیر» میرسم. شیر، در حال صیقل زدن چوب یک انگشتر است. روی ویترین دکاناش نوشته است: «زرگری شیر». شماره تلفنی که روی شیشه دکان نوشته شده از بین رفته است. یک دکان قدیمی و ساده است. وسایل زرگری در اطراف و روی میزش به چشم میخورد، یک مبل کهنه با رو پوش سرخ در نزدیک دروازه دکان قرار دارد. شیر میگوید:«این انگشتر را که رویش کار میکنم، یک مشتری تازه سفارش داده است».
انگشتر نماد یادگاری و نشانی است: میان دو دوست، از پدر به پسر، از عاشق به معشوق و از مادر به فرزند. انگشتر را میتوان در دستان کارگرِ ساده و سیاستمدار افغانی یافت. افغانها، چه پیر و چه جوان، اکثرا انگشتر به انگشت میکنند. این را زمانی میتوانید به خوبی ببینید که در یک مهمانی باشید و تنها کافی است به دستان مهمانان نگاه بیندازید.
شیر که از کودکی زرگر بوده و ۴۳ سال عمر دارد، میگوید:«این شغل پدری من است. از کودکی این کار را میکردم، علاقه هم دارم، دانهها را خوب میشناسم؛ اصل و بدلاش را با یک نگاه تشخیص میدهم. اینجا هرکس میآید و انگشتر سفارش میدهد، من هم کارشان را انجام میدهم».
عبدالله باشنده شهر کابل است او به یکی از زرگریها آمده، میگوید:«آمدم انگشترم را تعمیر کنم، چوبش او (آب) شده، نگینش از یاقوت است، این انگشتر از عمرم کده زیادتر است، از خُسرم مانده است. این انگشتر برایم طالعمند است، تنها د وقت استنجا کردن از انگشتم بیرون میکنم».
تاریخچه دقیق انگشتر به درستی معلوم نیست، اما بر اساس روایتها، نخستین بار در مصر باستان و یونان، مردمان بهخصوص شاهان و ثروتمندان از انگشتر به عنوان «مُهر» استفاده میکردهاند و همچنان به یکدیگر انگشتر را هدیه میدادند.
در اسلام هم احادیثی در مورد انگشتر نقل شده است، مثلا «أَنَّ فَصَّ خَاتَمِهِ(ص) کان حَبَشِیًّا»: یعنی که نگین انگشتر پیامبر اکرم(ص) سنگ حبشی بود. در اسلام در مورد پوشیدن انگشتر اختلاف نظر وجود دارد، بعضی گویند که مستحب و سنت است و بعضی دیگر میگویند که پوشیدن آن مباح و جایز است. برخی از پیامبران نیز انگشتر به دست میکردهاند.«یکی از انگشترهای معروف، انگشتر حضرت سلیمان است که وی میتوانست در نگین آن تصویر هر کسی و هر جایی را ببیند». دست کردن انگشتر در اسلام ثواب هم دارد به خصوص در وقت نماز. اما مردان اجازه ندارد که انگشتر طلا در دست کنند.
مردم افغانستان انواع انگشترها را استفاده میکنند که میتوان از انگشتر فیروزه، عقیق، یاقوت و زمرد نام برد که بعضا این انگشترها اندازههای شان بزرگ و کوچک اند. حلقه ازدواج؛ انگشتری است که زن و شوهر هنگام ازدواج هر یک به دست دیگری میکنند.
نخستین مکانهای انگشترسازی و زرگری در کابل، در ساحات مراد خانی، شوربازار و چنداول بوده است. اکنون نیز دکانهای زرگری انگشت شماری در این مناطق فعالیت دارند؛ اما بیشتر دکانهای انگشترسازی، جواهرفروشی، عتیقهفروشی در شهرنو، کوچه مرغ فروشی و سرکاریز وجود دارد. یکی از انگشتر سازان مشهور کابل، حاجی عبدالخالق قندهاری است که در منطقه مراد خانی زرگری داشت، اما اکنون خانهنشین است.
اسدالله یک انگشتر ساز دیگر در سرکاریز است، میگوید:«پهلوان جمعه خان مجبور شد نگین فیروزه خود را به ۷۵۰۰ دالر بفروشد». اسدالله ۴۰ سال است که در شهر کابل سنگتراشی میکند و انگشترمیسازد. وی در ادامه حرفهایش میگوید:«مشتری پیسهدار، انگشترگران قیمت میخرد و مشتری فقیر انگشتر ارزان».
شیر در مورد انگشترسازی میگوید:«انگشتر از چوب و نگین تشکیل شده است. نخست سنگ نزد حکاک و سنگ تراش میرود، بعد نزد ما میآید و ما هم انگشتر را درست میکنیم».
قمیت انگشتر در شهر کابل متفاوت است که نظر به نگین و چوب آن محاسبه میشود. یک دانه فیروزه از یک هزار تا سه لک افغانی، زمرد قیراط ۱۰۰ تا ۲۰۰۰ دالر آمریکایی و عقیق از ۸۰ هزار تا سه لک افغانی به فروش میرسد. انگشترهای ارزان قیمت نیز وجود دارند که از یک هزار تا سه هزار افغانی در بازارهای کابل یافت میشوند.
در کابل اکثرا نگین انگشتر را از کشورهای هند، چین، ایران، تایلند، ایتالیا، یمن و شهر دبی وارد میکنند. فیروزه نیشاپوری، زمرد پنجشیر و یاقوت جگدلک و یمنی در نزد زرگران زیاد تر مشهور است.
کسانی که عاشق انگشتر اند، یک اصطلاح دارند به نام «انگشتر جنگی»؛ انگشتر جنگی بیشتر در مهمانیها اتفاق میافتد. طوری است که دو شخص انگشترهای شان را باهم مالچه (بدل، تعویض)، بهتر بودن و یا نبودن سنگ انگشتر یا خرید و فروش میکنند، به آن انگشتر جنگی میگویند. الله داد، شصت ساله است، میگوید که از قدیم عاشق انگشتر است و سه چهار انگشتر را گم کرده و چندین بار نیز انگشتر جنگی کرده است».
در ادبیات نیز در مورد انگشتر اشارههایی شده است:
تا خاتم اقبال در انگشت تو کردند / بر خصم تو شد گیتی چون حلقهی خاتم – (امیر معزی)
جان و خاطر با تو دارم روز و شب/ نقش بر دل نام بر انگشتری – (سعدی)
از لعل تو گر یابم انگشتری زنهار/ صد ملک سلیمانم در زیر نگین باشد – (حافظ)
به دست انگشتری دارم نشانه/ چو چشم بیند دلم گیرد بهانه – (گمنام)
امروزه در شهر کابل، علاوه بر اینکه پیر مردان انگشتر را به خاطر زینت ، ثواب و یادگاری به دست میکنند اما برای جوانان کابل، پوشیدن انگشتر یک «مُد» است.
حشمت کرزی پسرکاکای حامدکرزی رییس جمهور پیشین افغانستان، انگشتر در دست دارد.وی در قندهار در یک حمله انتحاری کشته شد.
دست یک سنگ تراش در هرات
انگشتر در ویترین یک عتیقه فروشی در بازار کابل
رحمت الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، انگشتر در دست چپ دارد
کوچه مرغ فروشی یا عتیقه فروشی، شهر نو کابل
پیرمردی کابلی که در دست راست خود انگشتر دارد
انگشترهای زنان در بازار کابل
یک انگشتر ساز در دکانش، سرکاریز، کابل
انگشترهای لاجورد و فیروزه در بازار کابل
نویسنده: حسن کریمی
منبع: رصد
انتهای پیام
www.af.shafaqna.com