پنج‌شنبه 9 حمل 1403

آخرین اخبار

وقوع زلزله ۵.۱ ریشتری در مرز افغانستان و پاکستان

شفقنا افغانستان- مرکز زلزله‌نگاری امریکا از وقوع یک زمین‌لرزه...

خبرنگاران در تبعید: عبیدالله احمدی و رامین امیری هر چه زودتر باید از بند طالبان رها شوند

شفقناافغانستان- گروهی از خبرنگاران تبعیدی افغان در امریکای شمالی...

انستیتوت مطالعات استراتژیک استرالیا: طالبان در خصوص مبارزه با داعش و القاعده در افغانستان دروغ می گوید

شفقناافغانستان- انستیتوت مطالعات استراتژیک آسترالیا می‌گوید که ادعای طالبان...

ابراز نگرانی عفو بین‌الملل از نقض حقوق زنان و دختران درپی اخراج مهاجران افغان از پاکستان

شفقناافغانستان- سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید که طرح بازگرداندن اتباع...

آغاز به کار اولین بانک اسلامی در اوگاندا

شفقناافغانستان- اولین بانک اسلامی در اوگاندا آغاز به کار...

فروش آیفون در بزرگترین بازار دنیا حدود 33 درصد کاهش یافت

شفقناافغانستان- فروش آیفون در چین در فوریه نسبت به...

وضعیت آب و هوای کابل و دیگر ولایات/ ۹ حمل 1403

شفقناافغانستان- ریاست هواشناسی طالبان از احتمال بارش باران در...

باران الماس در سیاره نپتون+ویدئو

شفقناافغانستان _ ویدئو؛ عجایب خلقت/ باران الماس در نپتون

پرچم عزا در حرم مطهر امام علی علیه‌السلام برافراشته شد+ تصاویر

شفقناافغانستان- در آستانه سالروز شهادت امام علی علیه‌السلام مراسم...

رییس کمیته روابط خارجی پارلمان آمریکا خواستار آزادی فوری یک شهروند آمریکایی از زندان طالبان شد

شفقناافغانستان- مایکل مک‌کال، رییس کمیته‌ روابط خارجی مجلس نماینده‌گان...

کرن دیکر:محدودیت‌های طالبان بر زنان شاغل سالانه یک میلیارد دالر برای افغانستان هزینه دارد

شفقناافغانستان-  کرن دیکر، کاردار سفارت امریکا برای کابل گفته...

نرخ مواد سوختی و غذایی در بازارهای کابل/ ٩ حمل ١۴٠٣

شفقناافغانستان- قیمت مواد سوختی و مواد غذایی در بازار...

نرخ پول افغانی در برابر ارزهای خارجی/٩ حمل ١۴٠٣

شفقناافغانستان- ارزش پول افغانی در برابر ارزهای خارجی در...

پاسخ آیت شبیری زنجانی درباره حکم نماز و روزه در سفر شخصی با ماشین دولتی

شفقناافغانستان – حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی به...

دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان

شفقناافغانستان– دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان را در...

طالبان ادعا می کند که بیماری پولیو را در افغانستان ریشه‌کن کرده‌ است

شفقناافغانستان-  عبدالسلام حنفی، معاون اداری ریس‌الوزرای طالبان در یک...

قتل یک جوان توسط دزدان در خوست

شفقناافغانستان- منابع محلی در خوست از قتل یک جوان...

جبهه مقاومت ملی: 3 طالب را در کابل کشتیم

شفقناافغانستان- جبهه مقاومت ملی افغانستان ادعا کرده که سه...

گلوب اند میل: طالبان، افغانستان را به پناهگاه تروریستان مبدل کرده است

شفقناافغانستان- روزنامه گلوب اند میل گزارش داده که افغانستان...

3 کشته و 6 زخمی در پی حادثه ترافیکی در فراه

شفقناافغانستان- منابع محلی در فراه می‌گویند که رویداد ترافیکی...

رقابت‌های بین‌المللی چهارجانبه؛ افغانستان از تایلند شکست خورد

شفقنا افغانستان - تیم ملی فوتسال افغانستان در آخرین...

سیاره فراخورشیدی پروکسیمابی،سیاره‌ای داغ و در عین حال یخ+ ویدئو

شفقناافغانستان _ ویدئو؛ عجایب خلقت/ سیاره ای داغ و...

مسابقات یورو ۲۰۲۴/ جدول کامل گروه بندی

شفقناافغانستان– با پایان یافتن بازی های پلی آف یورو...

قومیت و هویت تاجیک ها در فضای تنوع و کثرت گرایی

شفقناافغانستان-در پیوند به نوشته امرالله صالح «قومیت و هویت تاجیک ها در فضای کثرت گرایی» با آنکه خارج از کشور هستم،دسترسی کمتری به رسانه های نوشتاری دارم بیشتر در قالب نامه ، نوشته هایم را تنظیم میکنم. شما باز هم سمیع مهدی را دارید تا در برنامه مانند سیاه و سفید به شما وقت دهد و خارج از بحث اصلی به توجیه برکناری و حیطه صلاحیت خود از پست وزارت اصلاحات سکتورهای امنیتی پرداخته و دفاع کنید.
در متن نوشتاری شما به طرز زیرکانه ای برای نمایش عصبیت و قوم گرایی کوشش کرده اید و بیشتر تلاش شده است یک وجه عالی تاجیک گرایی را به نمایش بگذارید و می تواند این مفکوره شما نشات گرفته از پروسه اخیر توزیع شناسنامه های الکترونیکی ، ظهور جریان های مردمی جدید شبیه شورای هزاره های اهل سنت افغانستان و ترکتباران دری زبان و گسست پایگاه مردمی شما باشد ، با آنکه شما بیشتر بر هویت محلی تاکید دارید و این دیدگاه ام برمیگردد به زمانی که ریاست امنیت ملی را اکثریت برادران پنجشیر تشکیل می داد.
در نوشته تان شما از قومیت و هویت به عنوان عاملی تنش زا توصیف کرده و پرداختن به آن را نوعی دگر اندیشی می دانید ،جناب صالح به باور من هویت پاسخ به کیستی و چیستی انسان هاست که درسطح بالاتر به هویت جمعی که همانا هویت ملی است منجر میشود و در صورت تقویت آن انسجام اجتماعی را به دنبال خواهد داشت مگر اینکه ما ریگی بر کفش مان باشد و بخواهیم آن را زهری بدانیم . مسائل قومیت یکی از مهمترین موضوعات دهه های اخیر نه نتها در افغانستان بلکه در کشورهای خاورمیانه و حتی در آفریقا میباشد و درباره آن تفاهم کلی در هیچ کشوری به وجود نیامده است بلکه با بحث جهانی شدن با رویکرد جهانی-محلی یک حرکت فرسایشی درونی کلان هویت ها مواجه ایم . افغانستان در سالهای قبل و بعد از 2001 گفتمان هایی جدید تحت بیرق قومیت گرایی در قالب احزاب قوم – زبان محور با شعارهای مارکسیستی و اسلامی ظهور کردند و اینکه شما هویت خواهی را موجب گسست و فروپاشی می دانید به باور من با در نظرداشت فعل و انفعالات احزاب و جریان هایی که با خونریزی های شدید و خسارت های مالی و مادی همراه بوده اند، برداشت های سطحی و لغزشی میباشد چون اگر این نگاه قومی ظهور نمیکرد اشخاص منتصب به قوم هرگز در ساختار حکومت ها در سطح رییس امنیت ملی ، وزیر خارجه و … رشد نمی کردند. موضوع قومی با ماهیت های میان رشته ای جامعه شناسی و انسان شناسی بررسی میشود ، یکی از میثاق های انسان شناسی مبنی بر تعهد انسان شناسی بر دفاع از حقوق مردمان سراسر جهان برای تحقق بخشیدن به انسانیت میباشد که آن را می توان به تعبیر شرایط امروزی دفاع از حقوق اقلیت ها دانست. این دفاع به باور من باید در آنواحد در برابر خطرات ناشی از هژمونی طلبی های سیاسی- نظامی و همینطور در پروسه های عمومی به فرهنگ کشی ، قوم کشی و زبان کشی باشد که در افغانستان در حال تقویت است که اصل و اساس آن است که می‌توان آن را یک برتری طلبی دانست. این پروژه هژمونی طلبی براساس صرفاً یک زبان یا قومیت تعریف شده و همواره در آن با ساخت‌های چند زبانی و چند فرهنگی به ظاهر روبرو بوده‌ایم. این امر نشان می‌دهد که اصل و اساس این یکپارچگی زبانی ـ قومی با دیدگاه‌های سیاسی و جهان‌بینی‌های معطوف به قدرت بوده است. این هویت خواهی می تواند باعث ایجاد ظرفیت های جدید در سطح کشوری تلقی کرد که امروزه اقوام دیگر می توانند بعد از نشست بن در دولت حضور خود را لمس کنند و برای خود جایگاه تعریف کنند، حال این منع و بدگویی شما از هویت ، هراسی را در سراسر متن شما برای پیوند زدن همه با هویت تاجیک میبینم، چون می دانید تاجیک هایی که شما در جغرافیای امروزی افغانستان از آن یاد می کنید از نگاه تباری حضور حقیقی ندارند.
جناب صالح شما از بحث گفتمان غالب بر محور قومیت برای رسیدن به کلان هویت یا هویت ملی که همه را موافق آن دانسته اید نام می برید ولی شما یک جای کار را اشتباه رفته اید. در اینکه بحث گفتمان با دال مرکزی قومیت است را با شما موافقم اما دال های شناور که این گفتمان را معنی دهی و در عرصه عمل پیاده می کنند بر عکس نظر شما به هویت قومی مسلط تاکید دارد نه به کلان هویت که شما آن را با شوق و ذوق یاد کرده اید بلکه بر هژمونی قومی ختم میشود.با دید گفتمانی، زمانی که دال مرکزی قومیت- زبان باشد بی درنگ دال های شناور بر محور دال مرکزی از آن معنا میگیرند . زمانی که شما محور قومیت- زبان تعریف می کنید ساختار دولت ، کارمندان دولت ، دیدگاه و برنامه های استراتیژیک و انکشافی ، گزینش ها و منابع همه و همه بر اساس قومیت- زبان مسلط در بالا میچرخد . بحث گفتمانی کهخود روش تحلیلی است تقلیل آن به کلمه گفت و گو جفاست. برایتان توصیه میکنم کتاب “ Theory and Methods in political science “ اثر David Marsh را در قالب سه بخش چهارده فصل تالیف شده است که در بخش اول فصل ششم موضوع گفتمان “Discourse” را به گونه کامل در عناوین ظهور نظریه های گفتمان ، ویژگی های محوری نظریه گفتمان ووو … تشریح داده است مطالعه کنید تا در تحلیل های گفتمانی کمکتان کند .
شما بحث جرقه عقلانی را برای خواننده مطرح می کنید و دگر اندیشی به گفته خودتان می گریزید در صورتی که بزرگنمایی شما مخلوط کردن اصطلاحات تاجیک از نظر تبار، تاجیک از نگاه زبان ، تاجیک از نگاه فرهنگ چنان درهم و ورهم کرده اید و با اغراقی در قالب کلمات جابچا کرده اید که ذهن از مسیر اصلی منحرف می کند واین جرقه عقلانی را زیر سوال برده و ذهن خواننده را با رجعت به تاریخی که بیشتر هویت فرهنگی میتوان گفت تا هویت قومی نشانه می روید و بر محور یک فرهنگ و زبان عمومی ، یک هویت تباری و قومی را تبیین می کند.
نگاه مطلق گرا و مطلق اندیشی شما به هویت سامانیان و جغرافیای تحت تسلط شان و بدگویی از ترکتباران نیز قابل تامل است که شما سلطان محمود را عامل سقوط حکومت سامانیان منتسب به تاجیک ها توسط شماست می دانید . در زمینه اینکه سامانیان آیا تاجیک هستند یا قوم دیگری تا الحال سندی به در دست نیست ، چون بالای ابن سینا فعلا در تاجیکستان و ازبکستان جنجال است چه برسد به ما که آن را افغانستانی و بلخی بنامیم. در ازبکستان مجسمه هایی با چشم های بادامی و ترکتبار می دانند. تنها استناد شما زبان فارسی است که امرای سامانی ( امیر با پادشاه و سلطان فرق دارد ) ابتدا از زبان عربی را برای نزدیکی با خلیفه اسلامی برگزیده بودند ،بعد از تسلط اعراب و زبان عربی با حمایت امرای بعدی سامانی و با جرقه های شعری رودکی ، دقیقی و کسایی مروزی، زبان فارسی روبه تکامل می رود. در امارت سامانیان دو تکیه گاه عمده را می توان نام برد که باعث استیلای آنها شده بود : اول- ارتباط با خلیفه اسلام دوم- زمین داران یا به گفته شما دهقانان . در ابتدای تشکیل حکومت سامانیان سپاهیان متشکل از رعایای بود که دهقانان مناطق مختلف در اختیار امیر سامانی قرار می داد تا در مواقع ضروری در خدمت امیر باشد . سامانیان با هجوم دشمنان خود در منطقه با افزایش هزینه های دولت و کاهش درامد مواجه شده و امیر را تا ورطه سقوط پیش برد . مهمترین عامل افزایش هزینه دولت ایجاد نظام گسترده دیوانی بود که باعث استخدام شمار زیادی از کارمندان حقوق بگیر شد، شما دهقانانی را تاجیک می دانید و با این کارمندان دیوانسالار هیج تصویه قومی و تباری نکرده اید که چه کسانی بوده اند! دهقانان براساس افزایش مالیات از جذب رعایای خویش در سپاه جلوگیری کرده وتمرکز خود را برزمین های معطوف ساختند ، اینجا بود که امیر سامانی به جذب نیروهای ترک پرداخت تا بتواند جغرافیای خود را حفظ کند. سربازان و سپاهیان ترک با تلفات سنگینی از سوی آل بویه و قراختاییان مواجه بودند ولی امیررامردانه وار حفظ می کردند ، در بدل حقوق ماهیانه به این فرماندهان و سربازان ترکتبار، امیر مجبور به واگذاری زمین دهقانان به آنها شد که این امر باعث ناخشنودی دهقانان یا ستون فقرات امارت سامانی و اختلال در تجارت و بازرگانی شد. افزایش قدرت روزافزون عناصر ترکتبار و تقاضاهای مالی سپاهیان باعث درگیری میان سپهسالاران و دیوان سالاران شده و سپهسالاران استیلا یافتند. خردسالی و بی تجربگی امرای سامانی موجب شد تا با افراط کاریهای دینی امیر با شکوه سامانی، نصر دوم در اواخر زندگی خود با گرودیدن به مذهب اسماعیلی که از این راه خود را با دستگاه خلافت درگیر کرد، در صورتی که این دستگاه در حقیقت تکیه گاه عمده این امارت به شمار می‌رفت. با وجود این، حتی پیش از آن که نشانه سقوط سامانیان در نتیجه کشمکشهای ایشان با خاندانهای زمیندار با نفوذ یعنی دهقانان رسمی پدیدار شد و نیز در نتیجه جنگهای درون خاندان خود ایشان و بالاخره با گسترش قدرت آل بویه در باختر و جنوب باختری آشکار شده، تحولی در نوار باختری منطقه نفوذ ایشان به دست آمد که چهره جهان اسلامی را از قرن پنجم تا یازدهم با ظهور سلطان محمد غزنوی تغییر داد . در اوج نابسامانی ها ، محمود ترک تبار توانست حکومت قدرت مندی را پایه گذاری کند و در دربار خود تا چهارصد شاعر دربار زبان فارسی نظیر عنصری ، منوچهری دامغانی ووو … نام برد که زبان فارسی را بیش از بیش غنی ساخت. حالا شما این عوامل درنی و ناکارایی امرای سامانی و عوامل بیرونی مانند قراختائیان ، آل بویه و سیمجوریان در این جغرافیا را به محمود وکودتای ترکتباران نسبت می دهید، نگاهی غیرمنصفانه است .
شما در بخشی دیگر از نبود حس محرومیت در میان تاجیک ها نام برده اید و تسلط آنان بر زبان فارسی را عاملی برای حضورشان در بیروکراسی دولت و حاکمیت ترکها می دانید که توسط حضور تاجیک ها حتی پشتونها حکومت خود را حفظ کرده اند. به باور من شما دو بحث را مخلوط کرده اید . هویت فرهنگی و اجتماعی از یک سو و هویت نژادی یا زیست شناسی مردمان این منطقه از سوی دیگر، با هم سازگاری کامل ندارند و در بسیاری موارد این دو نوع هویت از مرزهای هم دیگر مانند چلیپا عبور می کنند. شما از سویی تلاش بر پیوند زدن زبان فارسی با هویت تاجیک هستید و از سویی زبان را عامل هویت یک قوم می دانید در صورتی که یک نژآد از نگاه زبان نمی تواند به حیات خود ادامه دهد بلکه با نسل گیری و زاد و ولد قابل انتقال است . ناگفته نماند زمانی که نادرشاه افشار در خبوشان قوچان سرداران خود را تهدید میکند، شبانه به قتل میرسد و چون فرزندی نداشته است متصرفاتش بین سردارانش مانند احمد خان ابدالی تقسیم میشود.
حالا این جغرافیای قابل بحث شما گویا اکثریت افغانستان فارسیوان یا تاجیک در کدام جغرافیا و با کدام نگاه فرهنگ یا نگاه تباری قابل دید است ؟ اگر بخواهیم در این مورد موشکافی کنید تاجیک ها بیشتر در مناطق پنجشیر ، پروان ، کاپیسا ، بدخشان و به صورت پراکنده در صفحات شمال و غرب می باشند که با این نگاه زبان شناسی هزاره های سنی ، ترکتباران دری زبان ، عرب ها ، ایماق های ، بلوچ ها در بغلان ، پنجشیر ، پروان ، تخار ، بدخشان ، سمنگان ، بادغیس ، غور ووو … را تاجیک می دانید، در صورتی که هزاره های سنی و ترکتباران دری زبان بر هم منطبق هستند ، ولی در بحث قدرت تنها جغرافیای قابل توجه پروان ، پنجشیر و کاپیسا که آنها هم تاجیک خالص از نگاه نژآدی ندارند توجه دارید. برای نمونه نگاه تعصب گونه شما به هویت منطقه ای تان شما را وادار به مخالفت در مقابل عطامحمد نور و حمایت از عبدالله عبدالله میسازد در صورتی که هر دو از سوی پدر پشتون تبار هستند و تنها مزیت عبدالله نزدیکی با پنجشیری هاست ورنه همه میدانند حقیقت چیست ،آری سالها ولایت شما همه چیز را از آدرس تاجیک به معنای فرهنگی نه نژآدی به دست خود گرفته اند ، خرده هویت های نژآدی دیگر را در درون هویت فرهنگی تاجیک ذوب و فراموش کرده اید، برای خود تیکه داری فرصت های شغلی ساخته اند و حالا که بحث توزیع شناسنامه ها میباشد هراسان به سوی همان هویت فرهنگی تاجیک چنگ می اندازید . از جناب استاد ربانی شهید یاد کردید، بهتر است در هویت اصلی و نژادی جناب شهید استادربانی امیدوارم بیشتر تحقیق کنید که ایشان نیز از نگاه نژآدی تاجیک بوده اند یا فرهنگی ؟ شاید صلاح الدین خان حرفی برای شما دشته باشد. من امیدوارم بگذاریم دیگران هم نفس بکشند زیرا این نسل ، نسل سالهای پسا جهادی و مقاوتی نیست که در بن با آن عطش قدرت همه چیز را به جغرافیای کوچک اختصاص دهند با انکه شما از عدم نیازقوم خود یاد کرده اید و این نمونه نیز به رشد سریع شما از سال 2001 را می توان عدم عطش نامید.
در آخر برای شما و روند سبزتان آرزوی موفقیت دارم ، ای کاش جوانانی که در اطرف شما هستند این سوال را داشته باشند که اگر این حرکت ها را در زمان تصدی پست ریاست امنیت ملی ایجاد میکردید مفیدیت و موثریت بالایی داشت و حالا نیز فلسفه وجوی روند را بازتعریف کرده و می خواهید با مردم مظلوم محشور شوید.
محراب الدین شیرزاد

اخبار مرتبط