شفقناافغانستان- ریاض در بیم و امید سال جدید میلادی را آغاز کرده است. افزایش قیمت حامل‌های انرژی از جمله دو برابر شدن قیمت بنزین، افزایش چشمگیر رقم قیمت قبض‌های برق و آب، قانون پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، خصوصی‌سازی شرکت نفت پادشاهی عربستان (آرامکو)، در کنار نمایش مبارزه با فساد با دستگیری شاهزاده‌ها و مقامات پیشین و اجبار آنها به پرداخت پول به ازای آزادی، همزمان سیاست‌هایی بود که از پیش از آغاز سال نوی میلادی، خبر از آغاز یک دوره ناشناخته جدید برای شهروندان عربستانی می‌داد. ماه گذشته پادشاه عربستان سعودی برای اولین‌بار بودجه‌ای را امضا کرده‌بود که فقط ۵٠ درصد از آن بر مبنای درآمدهای نفتی بود. بودجه مصوب پادشاهی ٢٩١ میلیارد دلار پیش‌بینی شده است که بخشی از آن قرار است از طریق دریافت مالیات بر ارزش افزوده و افزایش قیمت بنزین تامین شود. مسیری که محمد بن سلمان برای آینده عربستان سعودی پیش گرفته به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران مسیری است که عربستان را یا به اوج دوران مدرن می‌رساند یا در اعماق دره‌ای تاریک مدفون می‌کند. با آغاز سال ٢٠١٨ دو موتور پیشران اصلاحات محمد بن سلمان بر اساس برنامه چشم‌انداز ٢٠٣٠ روشن شدند و با وجود همه برنامه‌ریزی‌ها، با واکنش مواجه شد. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، تحت رهبری دو جوان موتلف، تصمیم گرفتند که از گذشته خود به عنوان بهشت‌های مالیاتی روی برگردانند و از ابتدای سال جاری میلادی دریافت مالیات بر ارزش افزوده را آغاز کردند. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی با توجه به سابقه دهه‌ها زندگی بدون مالیات رعایای پادشاهی‌اش، اجرای فرمان دریافت مالیات بر ارزش افزوده را یک سال به تاخیر انداخته بود تا با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تشویقی رعایای سعودی را راضی نگه دارد. اما کمتر از یک هفته بعد از شروع برنامه مالیاتی، اولین جرقه‌های اعتراض در عربستان سعودی نه از میان رعایا، بلکه از درون کاخ‌سلطنتی زده شد. به گزارش رویترز، رسانه‌های عربی از بازداشت ١١ شاهزاده‌ای خبر می‌دهند که روز جمعه در اعتراض به قطع کمک‌های مالی برای پرداخت قبض‌های خدمات دولتی‌شان مقابل کاخ حکومتی تجمع کرده بودند. روزنامه السبق می‌نویسد که این تجمع در قصر الحکم انجام شده است و همه ١١ شاهزاده برای محاکمه به زندان فرستاده‌شده‌اند. با این حال، پادشاهی سعودی بلافاصله بعد از مشاهده چنین اعتراض‌هایی در اقدامی ناگهانی، شبانه از اقدام‌های حمایتی تازه برای کارکنان دولت خبر داد. در فرمان شبانه پادشاه عربستان پرداخت اضافه ماهانه ١٠٠٠ ریال سعودی معادل یک میلیون تومان به کارمندان دولت، ماهانه ۵٠٠ ریال سعودی معادل ۵٠٠ هزار تومان پاداشی معادل ۵٠٠٠ ریال سعودی معادل ۵ میلیون تومان برای سربازان خط مقدم جنگ علیه مردم یمن در نظر گرفته‌شد. به گزارش آسوشیتد‌پرس در فرمان جدید پادشاهی سعودی این پاداش‌ها و پرداخت‌های اضافه برای «کاهش فشار» به دلیل افزایش قیمت‌ها در نظر گرفته‌شده است. این پرداخت‌ها علاوه بر یارانه‌هایی است که پیش از این برای همه خانوارهای سعودی در نظر گرفته‌شده‌بود. یک هفته پیش از آغاز سال جاری میلادی و اجرای برنامه مالیاتی، همه خانوارهای سعودی برای دریافت یارانه‌های نقدی یک حساب بانکی با عنوان «حساب شهروندی» باز کرده‌بودند. بیش از ٣ میلیون خانوار سعودی، بالغ بر ١٠ میلیون نفر از جمعیت ٣٠ میلیون نفری پادشاهی سعودی برای این یارانه‌ها ثبت‌نام کرده‌اند. پادشاه سعودی دستور داده است که دستمزد کارکنان دولت در عربستان هر ماه قبل از صدور قبض برق صادر شود. طی روزهایی که از آغاز طرح مالیات بر ارزش افزود در عربستان سعودی می‌گذرد، برخی از کاربران عربستانی توییتر با هشتگی به معنای درآمد برای جبران هزینه‌های زندگی کافی نیست یا الراتب مایکفی الحاجه، به افزایش قیمت‌های سوخت و اجبار به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، اعتراض کرده‌اند. همین هشتگ چند سال پیش نیز با اجرای فرمان ثابت نگه داشتن دستمزد در عربستان از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده استفاده شده بود؛ در آن دوران عربستانی‌ها معتقد بودند که با وجود درآمدهای بسیار بالاتر شهروندان کشورهای همسایه، مانند امارات و قطر، نباید افزایش حداقل دستمزد در کشور متوقف شود. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، سال‌ها بود که با تکیه بر درآمدهای نفتی در مورد سبک زندگی بدون مالیات شهروندان‌شان تبلیغ می‌کردند، اما طی سال‌های گذشته و با کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، با کسری بودجه شدید مواجه شده‌اند. طرح مالیات بر ارزش افزود، یک هفته پیش و با آغاز سال ٢٠١٨ در عربستان سعودی کلید خورد. در شرایطی که در بسیاری از کشورهای پیشرفته اروپایی، شهروندان به صورت متوسط معادل ٢٠درصد برای خرید کالا و خدمات، مالیات بر ارزش افزوده می‌دهند، اما عربستان و امارات تصمیم گرفته‌اند که اولین گام مالیاتی خود را با ۵ درصد بردارند. در عین حال قیمت بنزین و گازوییل در عربستان سعودی با کاهش یارانه‌های مستقیم از ابتدای سال جاری میلادی تقریبا دو‌برابر شده است.
گام اول در خصوصی‌سازی نفت
اما دریافت مالیات‌ها تنها اقدام مهم پادشاهی سعودی در سال جدید نیست. قرار است نیمه دوم سال ٢٠١٨ بعد از مدت‌ها انتظار شرکت نفت آرامکو، یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان نفت در جهان، برای فروش سهام پذیره‌نویسی کند و پادشاهی سعودی از ابتدای سال میلادی جاری با تغییر عنوان این شرکت از عنوان دولتی به شرکت سهامی مشترک، گام اول را برای این تغییر برداشته است. پادشاهی سعودی امیدوار است که در راستای اجرای سند چشم‌انداز ٢٠٣٠ که توسط محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور پیشنهاد شده است، اولین پذیره‌نویسی سهام آرامکو را تا پیش از پایان سال ٢٠١٨ با ارایه ۵ درصد از سهام این شرکت نفتی در یکی از بورس‌های معتبر جهان اجرا کند. تصمیم برای تغییر عنوان آرامکو از شرکت دولتی به شرکت سهامی مشترک، روز جمعه منتشر شد. پادشاهی سعودی بازارهای جهانی را مدت‌هاست برای عرضه جهانی سهام شرکت نفت دولتی این کشور آماده کرده است و برخی رسانه‌ها از جمله رویترز پیش‌بینی میکنند که ممکن است پذیره‌نویسی سهام این کشور معادل ١٠٠ میلیارد دلار ارزشگذاری شود که بزرگ‌ترین معامله بورس در تاریخ جهان خواهد بود. بر اساس پیش‌بینی‌های دولت عربستان، قرار است ۵ درصد از ٢٠٠ میلیارد سهم پیش‌بینی شده این کمپانی در بورس‌های جهانی در اولین گام عرضه شود. در ساختار جدید، یک هیات‌مدیره ١١ نفره بر آرامکو نظارت میکنند که ۶ عضو آن توسط پادشاهی سعودی و ۵ عضو دیگر توسط مجمع عمومی سهام‌داران انتخاب می‌شوند. هر سهام‌دار که بیش از یک‌دهم درصد از کل سهام کمپانی را در اختیار داشته باشد می‌تواند در مجمع عمومی مشارکت کند. تاکنون تالارهای بین‌المللی سهام در توکیو، لندن، هنگ‌کنگ و نیویورک برای اولین پذیره‌نویسی سهام آرامکو اعلام آمادگی کرده‌اند و رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا، دونالد ترامپ هم یک بار در طول تابستان در حساب کاربری توییتر خود از پادشاهی عربستان خواسته است تا این سهام را در بازار بورس نیویورک عرضه کند.
نویسنده: شهاب شهسواری/ روزنامه اعتماد
