شفقنا افغانستان-عربستان سعودی میلیاردها دالر برای ترویج و گسترش اسلام افراطی که نسخه جدیدی از اسلام را به همراه دارد، هزینه کرده است. اینکه افراطیت و تعریف جدید از اسلام که از سوی عربستان سعودی ترویج میگردد، چه میتواند باشد؟ در اینجا نگاه مختصری به آن میکنیم:
چرا سعودیها اقدام به ترویج اسلام افراطی میکنند؟
یکی از اهداف سعودیها در امر گسترش و ترویج افراطیت و تعریف جدیدی که از اسلام در جهان اسلام ارایه میکند، مبارزه علیه قدرت ایران شیعی میباشد. سعودیها بر این باورند که رهبریت و اقتدار در جهان اسلام میبایست از سوی اکثریت مسلمانان سنی مذهب اداره شود. در سالهای اخیر، منازعه و اختلافهایی که در کشورهای اسلامی نظیر عراق، یمن، و خاور میانه بهوجود آمده است و هر روز به شدت آن افزوده میشود، نشأت گرفته از همین مسایل میباشد. در حال حاضر که ایران تصمیم گرفته است در مورد مسایل برنامههای اتمی خود با قدرتهای جهانی به توافق برسد، دولت ریاض نگران این مساله است که مبادا تهران با استفاده از این موقعیت پیش آمده، اقدامهای بیشتری را در منطقه روی دست بگیرد. در یکی از اسنادهای محرمانه مربوط به یک تن از دیپلماتهای عربستان سعودی که در سال 2010 میباشد و در این اواخر توسط سایت ویکی لیکس منتشر شده، روی نفوذ ایرانیها و سیاستهای دولت ایران اشاره شده است.
نهادها و دونرهای متعلق به سعودیها، همواره کوشش نمودهاند تا جلو نفوذ ایران را بگیرند. این نهادها سعی ورزیدهاند تا حتیالامکان دسترسی و نفوذ ایران را محدود و در صورت امکان قطع نمایند. دیپلماتهای سعودی همواره مراقب تحرکها و رفتار ایرانیها بودهاند. این تحرکها از کشور تاجکستان که یک کشور فارسی زبان و از نگاه فرهنگی با ایران تاریخ مشترک دارد گرفته تا کشور چین که بخشی کوچکی از آن کشور مسلمان هستند، اسلام افراطی و نسخه جدیدی از اسلام را که با اهداف سعودیها همخوانی دارد، ترویج مینماید.
سعودیها چگونه دیدگاههای مذهبی خود را ترویج میدهند؟
سعودیها همواره کوشش ورزیدهاند دیدگاهها و اهداف مذهبی و افراطی خویش را از طریق ایجاد مساجد، مدارس، مکاتب و بسط و ترویج مراکز فرهنگی سنی در جهان اسلام توسعه و گسترش دهند. منابع اطلاعاتی هندوستان اظهار میدارد که تنها در در طی سالهای 2011 -2013 در حدود 25000 ملا و شیخ سعودی بیش از 250 میلیارد دالر را در زمینه ایجاد مساجد، دانشگاهها و ایجاد سمینارها هزینه کردهاند. اسامه حسن، محقق در امور مطالعات اسلامی میگوید: “ما درباره هزاران هزار سازمانهای تندرو و افراطی صحبت میکنیم که از عربستان سعودی تمویل میشوند و الهام میگیرند.” این سازمانها و شیوخی که در آن نهادها کار میکنند، اهداف اساسیشان، بسط و گسترش افراطیت و تندروی میباشد که به نام وهابیت و یا سلفی یاد میگردد.
وهابیت چیست؟
این مذهب در قرن 18 توسط تعدادی از مسلمانان افراطی که تنها به ظواهر اسلام اکتفا میکردند، تاسیس گردید. وهابیت یکی از فرق سختگیر، تندخو و خشنی است که از اسلام منشعب گردیده است. موسس و بینانگذار این مکتب، شیخ محمد ابن عبدالوهاب میباشد که یکی از پیروان امیر محمد ابن سعود بوده است. دکتورین شیخ محمد همانا بسط و گسترش مذهب وهابیت در شبه جزیره عربستان بوده است. زمانی که دختر شیخ محمد با پسر امیر ازدواج کرد، این فرصت برای شیخ محمد پدید آمد تا در زمینه بسط و گسترش وهابیت اقدامهای بیشتری انجام دهد. وهابیت هدف خود را بازگشت به آموزههای اصیل در قرآن و حدیث (سنت پیامبر) را هدف میدانند و با هر نوع بدعتی مخالفت میکند. وهابیت از نظر فقهی پیرو مذهب حنبلی است. محمد فرزند عبدالوهاب پس از پایان دروس مقدماتی برای تحصیل راهی مدینه میشود. در دوران تحصیل در مدینه گهگاه مطالبی بر زبانش جاری میشد که از عقاید خاصی حکایت داشت. به گفته مورخان، شیخ محمد از همان جوانی سخنان زنندهیی می گفته و اغلب به مطالعه زندگینامه کسانی که مدعی نبوت شده بودند مانند مسیلمه کذاب، سجاج، اسود، عنسی و طلیحه اسدی علاقه خاصی داشت.
دلایل گسترش این فرقه چیست؟
یکی از دلایل که موفقیت و گسترش این فرقه را همراه داشت، تزلزل در خاندان عثمانی بود. شیخ محمد در سال 1979 با استفاده از مذهب با عدهیی از یاغیان و دزدان به حرمین حملهور شد و تعداد زیادی از علما و مقلدان مذاهب را به قتل رساند. اما مدتی بعد شیخ محمد سرکوب شد. این مرتبه وی با استفاده از مذهب، وارد عمل شد و با استفاده از مذهب به عنوان یک ابزار توانست قدرت خود را گسترش دهد. از سویی هم این فرصت را به خاندان آل سعود فراهم آورد تا از شیخ محمد وهاب حمایت همهجانبه نماید. زمانی که شیخ محمد نفوذ خود را گسترش داد، تمامی مراکز تیاتر و سینماها را تعطیل و اختیارهای ویژهیی برای پولیس مذهبی داده شد.
جان بورگیس یک دیپلمات سابق در این زمینه میگوید: “تصرف حرمین شریفین توسط وهابیها، موجب شد تا این مراکز از گسترش و توسعه باز بماند”. خاندان آل سعود با شیوخ عرب توافق نمودند تا در زمینه گسترش و ترویج آیین وهابیت، از گروهها و نیروهای افراطی و تندرو در منطقه و در خارج از عربستان سعودی استفاده شود. این روند موجب گردید تا اسلام رادیکال در بسیاری از کشورها شکل بگیرد و گروههای تروریستی ریشه بدواند.
قلمرو آیین وهابیت تا کجاست؟
نفوذ و اقتدار آیین وهابیت تقریبن در جهان اسلام به استثنای ایران گسترش یافته است. در دهه 1980 عربستان سعودی، برای کمک به مجاهدین افغانستان که در برابر نیروهای اتحاد جماهیر شوروی وقت میجنگیدند، اقدام به کمکهای مالی نمود و با سرازیر نمودن کمکهای مالی فراوان، اقدام به بسط و گسترش مسلمانان افراطی نمود که نمونه بارز آن طالبان و شبکه تروریستی القاعده میباشد. عربستان سعودی در دهه 1990 آیین وهابیت را به مسلمانان بوسنیایی که درگیر جنگهای خانمانسوز بودند، از طریق کمکهای انساندوستانه و بشری ترویج نمود و آیین وهابیت را در میان مسلمانان اروپا گسترش داد. همزمان با آن، عربستان سعودی از طریق برنامه کمکهای مالی برای مسلمانان چچنی، این مذهب را بسط و گسترش داده است. در گزارشی که توسط سایت ویکی لیکس منتشر شده، از خانم هیلاری کلنتون وزیر خارجه وقت امریکا نقل میکند: “دونرهای عربستان سعودی بزرگترین منبع تمویل و حمایت گروههای تروریستی سنی در جهان میباشند”. اکثر افرادی که در حملات یازدهم سپتامبر در امریکا اشتراک ورزیده بودند، از جمله اسامه بن لادن و 15 از 19 هواپیما ربا از شهروندان کشور عربستان بودند.
جایگاه داعش کجاست؟
دولت اسلامی عرق و شام (داعش) خود را به مراتب برتر و بهتر از رژیم سعودی میداند، اما اساسات دکتورین آنها ریشه در آیین وهابیت دارد. باب گراهام، سناتور سابق از حزب دموکرات در ایالت فلوریدای امریکا با استناد به اسنادی که از طبقهبندی دولت امریکا خارج گردیده و در مورد حملات یازدهم سپتامبر میباشد، اظهار میدارد که داعش محصول ایدیولوژی عربستان است. گراهام میافزاید: “داعش به نحوی از ایدیولوژی وهابیت نمایندگی میکند و عربستان سعودی نمیتواند کنترول کند – سرطانی است که ریشه در خاندان شاهی دارد.” یکی از نویسندههای مخالف عربستان سعودی به نام ترکی الاحمد میگوید: “برای کنترول داعش، شما باید ابتدا منابع این ایدیولوژی را بخشکانید”.
اثرهای مدارس
در جریان جنگهای طولانی که افغانها علیه اتحاد جماهیر شوروی وقت داشتند، شاهزادههای سعودی مدارس افغانستان و پاکستان را کمکهای مالی نمودند و با استفاده از این فرصت، زمینه ترویج و گسترش آیین وهابیت را عملی ساختند. از آنجایی که در مناطق دوردست افغانستان و پاکستان، هیچ گونه امکانات آموزشی در دسترس نبود، این فرصت خوبی را برای شیوخ عرب فراهم ساخت تا تحت عنوان کمکهای مالی، در زمینه ترویج اسلام ستیزهجو و خشن اقدام نمایند و تنها به این مساله بسنده شود که همانا وظیفه هر فرد مسلمان، قربانی در راه خدا و جنگ علیه کافر میباشد.
نتیجه این اقدامهای شیوخ عرب، تشکیل گروه طالبان و سرانجام آن شبکه تروریستی القاعده بود. امروزه بسیاری از این مدارس پاکستانی، شاگردانی از کشورهای نایجریا، اندونیزیا، مالیزیا و سایر نقاط جهان دارد که با برگشت آنان به سرزمینهایشان، زمینه ترویج اسلام رادیکال و افراطگرایی را با خود به همراه میبرند.
ولی نصر؛ سیاستمداری که در نهاد مطالعاتی بینالمللی جونز هپکنز فعالیت دارد میگوید: “ایدیولوژی و باوری که در اذهان این افراد توسط چنین مراکز افراطی تغذیه و خورانیده میشود، در زمینه تغییر اذهان در جهان اسلام بسیار مهم است”. به گفته وی اگر مدارس و مکاتب معمولی نتوانند در زمینه آموزش و پرورش مردم کاری کند، مکاتبی که تنها مردم را تحریک و جهت میدهد، تاثیر مثمر نخواهد داشت.
منبع: مجله ویک
مترجم: محمدحسین ایثاری، استاد دانشگاه
انتهای پیام
www.af.shafaqna.com