شفقنا افغانستان-اتاقهایی که بوی کاغذ میدهد و راهروِ کوچکی که قفسهی کتابها را از هم جدا میکند، آدم را به دیدن کتابهای بیشتری دعوت میکند: اینجا خانهی کتابهاست، کتابهایی که تاکنون روی دست بیش از ۱۲هزار خواننده قرار گرفته است.
به گفتهی کتابدار کتابخانهی دارالقران کابل، ۹۲درصد از افرادی که عضویت اینجا را دارند از روی مجبوریت کتاب میخوانند.
علییاور اعتمادی کتابدار این کتابخانه، میگوید که دانشجویان برای انجام کارخانگی، سمینار و پایاننامهشان عضویت میگیرند و بارها اتفاق افتاده که پس از ختم دورهی دانشجوییشان لغو عضویت میکنند. بهگفتهی اعتمادی، این دانشجویان با کتاب رفتاری صمیمی ندارند و مثل یک چیز ناخواستنی با آن برخورد میکنند. بنابراین، هیچ نوع علاقهمندییی در بین آنها مشاهده نمیشود.
کتابخانهی دارالقران کابل ۱۲هزار عضو دارد که اکثریت مطلق آن را دانشجویان تشکیل میدهند. آقای اعتمادی میگوید: «کمتر از یکهزار مراجع، کسانیاند که بهطور دوامدار کتاب میبرند یا به اصطلاح کتابخوانهای جدی هستند.» او افزود، آنهایی که بهطور جدی و دوامدار کتاب میخوانند هم مطالعهی پراکنده دارند و بهطور مشخص در یک بخش نمیخوانند. با اینحال اما، بهباور آقای اعتمادی افغانستان بهلحاظ فرهنگی رو به رشد است و فرهنگ کتابخوانی کمکم در بین جوانان و قشر دانشگاهی جا باز کرده و سالبهسال در حال گسترش است. آقای اعتمادی میگوید: «سالانه حدود دو هزار نفر عضویت کتابخانهی ما را میگیرند و تعداد آنهایی که لغو عضویت میکنند رو به کاهش است.»
این کتابخانه بنا بر شرایط آسان و کمهزینهاش، یکی از کتابخانههای همگانی است که در روز حدود سه تا چهارصد نفر به آن مراجعه و بدون هیچ مشکلی کتاب مورد نظرشان را دریافت میکنند. آقای اعتمادی اضافه کرد: «چون اکثریت مراجعین ما دانشجویاناند، بناءً در بهار، تابستان و خزان روزانه تا پنجصد نفر هم میآیند.»
آقای اعتمادی میگوید که همهروزه دو الی سه نفر جدید در این کتابخانه عضویت میگیرند. او افزود: «اغلب مراجعین اینجا آگاهی و آشنایی ابتدایی حتا در مورد کتابها ندارند و همیشه میگویند که در فلان بخش کتاب میخواهم. پس یک کتابدار و کتابخانه مکلف است که نیازمندیهای کتابخوانها را برآورده کند.» او علاوه کرد: «گاهی شده که تا صد بار هم کتابهای مختلف را برایشان میآورم تا دست خالی نروند و یکی از آنها را بپسندند.»
بهگفتهی مسوولان این کتابخانه، بیشتر از ۵۰هزار جلد کتاب در این کتابخانه موجود است و همهساله تلاش میشود تا کتابهای تازه به نشررسیده و کتابهایی که جوانان بیشتر خوانندهی آنها هستند برای این کتابخانه خریداری شوند و در دسترس همگان قرار بگیرند. از آنجایی که تمام خدمات این کتابخانه رایگان است، همگی بهنحوی از آن مستفید شدهاند. حقعضویت در این کتابخانه یکهزار افغانی(ضمانت) است که با لغو عضویت فرد دوباره به او مسترد میگردد. همچنان این کتابخانه برای آنعده افرادی که توانایی پرداخت یکهزار افغانی را ندارند، اجازه داده تا اینجا بیایند و مطالعه کنند و از صحفههایی که نیاز دارند، عکس بگیرند.
برخورد نامناسب با کتاب و کتابخانه
بهگفتهی مسوولان این کتابخانه، تاکنون بیش از ۲۰هزار جلد کتاب گم شده و یک قفسهی پر از کارتهای بیصاحب گواه این اتفاق ناخوشایند است. آقای اعتمادی میگوید:« این بیستهزار جلد کتاب عموماً کتابهای ارزشمندی بودند که مراجعین باخود بردند و برنگرداندند. ما دایرةالمعارفها و فرهنگها را بیرون نمیدهیم، دوستان مراجعهکننده آنها به سالون مطالعه میبرند. اما خیلی اتفاق افتاده که صحفهها را کندهاند.»
کتابداری و کتابخوانی
علییاور اعتمادی حدود هفتسال است که شغل کتابداری را پیش میبرد و با لبخند، به مراجعینش «خوشآمد» میگوید. با آنها با خوشخلقی رفتار میکند و انواع کتابها را برایشان میآورد تا آنها یکی را انتخاب کنند و سپس آقای اعتمادی شمارهی عضویتشان را ثبت کامپیوترش کند. اما در مورد اینکه خوشخلقی و رفتار مسلکی چه تاثیری روی خوانندهها یا مراجعین کتابخانه دارد، آقای اعتمادی میگوید: «ما برای تازهواردان در عرصهی مطالعه برای مدتی کتابهایی را میدهیم که در تمام دنیا معیار اولین کتابخوانها بوده است. نثر این کتابها بیشتر ساده و روان است و بهنحوی تشویقکننده تا خوانندهی تازهوارد به کتابخوانی علاقه بگیرد». او با خوشحالی افزود که «خوشبختانه این روش موثر است، چون مراجعهکنندهها در مراحل بعدی با تعجب میگویند: «شما کتابی را داده بودید که واقعاً میخواستمش»».
آمار متناقضی از کتابخوانهای زن
بهگفتهی مسوولان این کتابخانه، در سه-چهار سال اخیر تعداد زنان کتابخوان رو به افزایش است و در حال حاضر نصف کتابخوانهای (مراجعین) این مرکز را دختران تشکیل میدهند. یعنی از میان تعداد کسانی که همهروزه عضویت میگیرند، بیشترشان را دختران تشکیل میدهند. اما این یکسوی ماجراست، در حالیکه ماجرا سوی تاریکتری هم دارد و آن اینکه، آمارهای این کتابخانه نشان میدهد دخترانی که نامزد میشوند یا ازدواج میکنند، بیشترین لغو عضویت را دارند و یا یک عدادشان بدون قطع عضویت دیگر برنگشتهاند.
کدام نوع کتاب بیشتر خوانده میشود؟
بهگفتهی آقای اعتمادی، آنهاییکه مطالعهی جدی دارند، عموماً سیاست و رمان و تاریخ میخوانند، اما رمان خوانندهی بیشتری دارد. همچنان دانشجویان در هنگام فعال بودن دانشگاهها مطابق رشتهشان مطالعه میکنند، ولی در فصل زمستان کتابهای روانشناسی، سخنرانی و چیزهایی در این باب میخوانند.
کتابخانهی دارالقران در سال ۱۳۸۱، دقیقاً بعد از سقوط دورهی سیاه طالبان که فقر فرهنگی به اوج خود رسیده بود، توسط حیدر محقق تاسیس شد.
ضامنعلی احمدی یکی از مسوولان این کتابخانه، هدف از تاسیس این مرکز را چنین بیان میکند: «بعد از سقوط طالبان و با بهوجود آمدن فضای جدید و نسبتاً امن، هرکس بهنحوی در این انگیزه بود که خلاهای ما بیشتر در کجاهاست و چه کاری برای بازسازی این کشور میتوانیم کرد. بنابراین تصمیم بر این شد که یک مرکز کتابخوانی و تحقیقاتی تاسیس کنیم.» او افزود که ما با ۵هزار جلد کتاب که همه هدیه بودند، از صفر (هیچ بودجهیی نداشتیم) شروع کردیم و کمکم به اینجا رسیدیم. آقای احمدی میگوید که میخواهیم این کتابخانه را معیاری کرده و با کتابهای بیشتر به شکل استندرد جهانی بسازیم. بناءً از تمام سرمایهداران و سیاستمدارن کشور خواهش میکنیم تا در این عرصه با ما همکاری کنند.
زینب پیرزاد-روزنامه اطلاعات روز
انتهای پیام
www.af.shafaqna.com