- خبرگزاری شیعیان افغانستان | Afghanistan – Shia News Agency - https://af.shafaqna.com -

کمیسیون انرژی اتمی می خواهد چکار کند؟ یادداشت دکتر شاران

شفقنا افغانستان- دکتر طاهر شاران، اولین فیزیکدان هسته ای افغانستان با حکم رییس جمهور بعنوان رییس عمومی کمیسیون عالی انرژی اتمی افغانستان منصوب شد.

به گزارش خبرگزاری شفقنا افغانستان، دکتر شاران درباره فعالیتهای این کمیسیون نوشته است :

دورنمای فعالیت های کمیسیون عالی انرژی اتومی افغانستان

 افغانستان از جمله ۲۳ کشوری بود که با تاسیس آژانس بین المللی اتومی  در سال ۱۹۵۷م/ ۱۳۳۶ش عضویت آن را به دست آورد. اداره انرژی اتومی افغانستان در زمان سلطنت مرحوم ظاهرشاه در دانشکده علوم طبیعی کابل به سرپرستی پوهاند داکتر عبدالغفار کاکر پایه گذاری شد و از آنزمان تا تاسیس اداره مستقل انرژی اتومی، روسای پوهنحی ساینس به عنوان رییس اداره انرژی اتومی ایفای وظیفه می کردند.

در زمان ریاست جمهوری محمد داود برای نخستین بار در پوهنتون کابل لابراتوار تطبیقات هستوی و همچنین در شفاخانه کابل تعمیری برای مرکز تداوی مرض سرطان توسط اشعات هستوی ساخته شد. بعد از تهاجم روسها در سال ۱۳۵۸، اداره انرژی اتومی افغانستان فعالیت چشمگیرینداشت و ارتباط ان با آژانس بین المللی اتومی به طور کامل قطع شد. در دوران جنگ های داخلی هم اکثر وسایل لابراتوار این مرکز به یغما برده شد.

در دوران پس از طالبان ارتباط افغانستان با آژانس بین المللی اتومی به همت پوهاند داکتر عبدالحی نظیفی دوباره برقرار شد و کمیسیون انرژی اتومی افغانستان با تشکیلات بسیار کوچک در چوکات اداره محیط زیست ایجاد شد. بعد بنا به مصوبه شورای وزیران در سال ۱۳۸۷و فرمان حامدکرزی رییس جمهور وقت در حمل سال ۱۳۸۹ این کمیسیون به حیث یک سازمان دولتی غیر انتفاعی به کمیسیون عالی انرژی اتومی افغانستان معرفی گردید.

کمیسیون عالی انرژی اتومی افغانستان از جمله جوانترین واحدهای اداری دولت است که متشکل از رییس کمیسیون (رییس جمهور) و رییس عمومی بورد اجراییوی و تخصصی و همچنین اعضای ذیل می باشد:  معاون بورد اجراییوی و تخصصی، وزیر دفاع، وزیر امور داخله، وزیر امور خارجه،رییس عمومی امنیت ملی، وزیر انرژی و اب، وزیر زراعت و مالداری، وزیر صحت عامه، وزیر معادن، وزیر تحصیلات عالی، وزیر عدلیه و رییس عمومی اداره ملی حفاظت محیط زیست. در حال حاضر تشکیلات این اداره متشکل از حدود ۱۳۰ نفر است.

هدف این کمیسیون استفاده مفید از انرژی هسته ای در عرصه های طبابت، زراعت، صنعت، تولید برق، معادن، مصونیت محیط زیست و سایر مقاصد صلح آمیز است. به طور مثال در بخش طبابت از تشعشعات رادیواکتیو برای تشخیص و درمان سرطان مانند شیمی درمانی می تواند استفادهکرد. در بخش زراعت با استفاده از اشعه رادیواکتیو می توان بذرهای اصلاح شده تولید کرد و آفتهای مضر در زمینه زراعت را از بین برد. در حال حاضر این کمیسیون در قسمت تعیین دوز یا میزان تشعشعات مواد رادیواکتیو در معادن، مدیریت معادن اورانیوم افغانستان، نظارت بر دستگاه هایپخش کننده مواد رادیواکتیو مانند اکسری، کنترل و مراقبت از خاک افغانستان در قبال فعالیت های هستوی کشورهای منطقه و احتمال دفن زباله های هستوی آنها در افغانستان، جلوگیری از قاچاق مواد رادیو اکتیو از طریق افغانستان، کنترل بر واردات و صادرات مواد تشعشعی و حفاظت ازابهای کشور از مواد رادیواکتیو فعالیت می کند. این کمیسیون با آژانس بین المللی انرژی اتومی در عرصه های مربوطه همکاری می کند. همچنین این کمیسیون بر فعالیت های بیولوژیک و کیمیاوی در افغانستان نظارت مستقیم دارد. کمیسیون در بخش تداوی هستوی با وزارت صحت عامه همکارینزدیک دارد.

درونمای فعالیت های کمسیون عالی انرژی اتمی افغانستان فقط به فعالیت های اتمی که در بالا ذکر شد خلاصه نمی شود بلکه هدف دراز مدت این کمیسیون این است تا در راستای سیاست کلی دولت افغانستان برای رشد پایدار اقتصاد کشور، استفاده درست از منابع طبیعی کشور به شمول آبو معدن و ایجاد اشتغال در بین جوانان سهم قابل توجه ای داشته باشد. به همین خاطر یکی از برنامه های  مهم این است تا با ایجاد هماهنگی بین نیروهای متخصص در داخل و خارج کشور و تشویق جوانان برای آموزش علوم  طبیعی ظرفیت این مرکز ارتقا یابد تا این کمیسیون به یک مرکزعلمی- تحقیقی  معتبر در عرصه ساینس و تکنولوژی مبدل شود.

 به باور ما افغانستان تنها با سرمایه گذاری در بخش ساینس و تکنولوژی و استخراج درست معادن و صنعتی کردن آن می تواند در دراز مدت از نگاه اقتصادی متکی به خود شود. از انجا که افغانستان بزرگترین ذخایر لیتیوم جهان را دارد، کمیسیون بنا دارد که در قسمت استفاده صنعتی اینعنصر ارزشمند در داخل کشور تحقیقات خود را آغاز کند که خوشبختانه گام های اولیه توسط ریاست کمیسیون برداشته شده است. همچنین کمیسیون مصمم است که ارتباط خود  با وزارت خانه های عضوش را گسترش دهد تا پروژه های علمی- تحقیقاتی این وزارت خانه ها از طریق این مرکزصورت گیرد. از طرف دیگر این کمیسیون در نظر دارد در این مرکز زمینه تحقیق برای محصلین دانشکده های ساینس زیر نظر متخصصین آشنا به علوم روز را فراهم کند تا انها بتوانند مونوگراف دوره لیسانس و ماستری خود را به کمک متخصصین این مرکز تکمیل کنند. همچنین کمیسیون درتلاش خواهد بود تا ارتباط علمی مستقیم با مراکز علمی جهان ایجاد کند و از تجارب و همکاری های علمی آنها استفاده کند.

 خوشبختانه برای  گسترش فعالیت های کمیسیون در عرصه های که در بالا ذکر شد مدل های متعددی وجود دارد که مشخصا از ساختار کمیسیون انرژی اتمی فرانسه که من هم مدتی در آن مشغول کار بودم، می توان یاد کرد. تمرکز اصلی کمیسیون انرژی اتمی فرانسه تحقیق روی علوم پایه،ساینس و تنکنولوژی است و فعالیت های هستوی آن تنها ۲۰ درصد فعالیت های این کمیسیون را تشکیل می دهد. بدون شک کمیسیون عالی انرژی اتمی افغانستان می تواند از مدل فرانسه و یا مدل های دیگری که در کشورها توسعه یافته و یا در حال توسعه وجود دارد، استفاده نماید و زمینه رشدو شکوفایی استعدادهای فرزندان این سرزمین را در یک فضای کاملا علمی فراهم کند و نیز در راستای ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی پایدار کشور گام های موثری بر دارد. در راستای عملی شدن برنامه های ذکر شده کمیسیون نیازمند توجه جدی دولت افغانستان برای سرمایه گزاری در اینبخش است. امروزه اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمول کشورهای همسایه یک بخش قابل توجه از درامد سالیانه خود را به بخش ساینس و تکنولوژی اختصاص میدهند. خواست ما این است که افغانستان نیز هر چه زودتر در این راستا اقدامات عملی و موثری را روی دستگیرد.

داکتر طاهر شاران رییس عمومی بورد اجراییوی و تخصصی انرژی اتومی افغانستان