شفقناافغانستان-حملات انتحاری در سال های اخیر بیشترین قربانی را از مردم ملکی و نظامی در کشور به خود اختصاص داده است.
وجود کودکان و نوجوانان کم سن و سال یکی از چالش های مهم در این قضیه است.
کودکانی که با شست و شوی مغزی دست به انتحار می زنند. هر روز در گوشه گوشه این کشور مراکز آموزش این کودکان یافت می شود. اما اچین ننگرهار بزرگترین مرکز نفوذ گروه ددمنش داعش، بعنوان بزرگترین مرکز پرورش این انتحار کنندگان کم سن و سال است.
روزنامه ماندگار در گزارشی به این موضوع پرداخته که مشروح آن به شرح زیر می باشد: یک کودک ۱۵سالۀ کنری طالبِ مدرسۀ داعش در ولسوالی اَچین ولایت ننگرهار، دولتمردان و شهروندان کشور را که زیر پرچم سهرنگ زندهگی میکنند؛ «مرتد» میخواند و میگوید: «هر که مخالف ماست، مرگش رواست «.
بهدلیلِ خطرهای احتمالی از هر دو طرف (دولت و گروه موسوم به داعش) نام خود را مستعار، احمد معرفی کرد و نخواست که از مکان بودوباش و نشانی مدرسهاش در این گزارش ذکر شود.
او کمتر از یکسال پیش بهخواست خود و بدون اجازۀ خانوادهاش، بهیکی از این مدرسهها پیوسته و افزون بر آموزشهای دینی (وهابیت)، با چندین نوع جنگافزار سبک هم بَلد شدهاست.
احمد میافزاید که در این مدرسه، نزدیک به یکصد تن از همسن و سالانش ازسوی آموزگاران داخلی و خارجی تدریس میشوند و هر کدام پس از تکمیل آموزشهای دوساله، بههدف آنچه از سوی آموزگارانشان تلقین شده (استقرار خلافت اسلامی)، آمادۀ هرگونه فداکاری و شهادت خواهند شد.
او با جملههای کوتاه و لهجۀ محلی مانند یک مذهبی افراطی حرف میزند و میگوید که درهمین یکسال پسین، چندین تن از همسن و سالانش به جنگ رودررو و حملههای انتحاری رفته و برنگشتهاند.
مثلِ اینکه ترسان شده باشد، از ادامۀ گفتوگو با خبرنگار پَیک معذرت میخواهد و میگوید که درصورت آگاهشدنِ آموزگارانش از این دیدار و گفتوگو، مجازات خواهد شد.
یافتههای پَیک نیز به این بسنده نمیشود. منابع مردمی در ولسوالی اچین ولایت ننگرهار که بهدلیل تهدیدهای احتمالی نمیخواهند هویتشان فاش گردد، از حضور صدها کودکِ ده تا شانزده سالۀ دیگر، (بینِ ۵۰۰ تا ۷۰۰ کودک دختر و پسر) در ولسوالیهای اچین، هسکهمینه و پچیراگام زیر آموزش و پرورش گروه داعش سخن میزنند.
این منابع ادعا میکنند که هرچند بیشترین کودکان در این مدرسهها از ولایتها و مناطق دیگر (کنر، لغمان، جوزجان و حتا پاکستانی و چیچنی …) هستند؛ اما تبلیغات و آموزشهای مذهبی (سلفی و افراطی) از طریق مدرسه و رسانه، از سوی جنگجویان داعش بالای روحیۀ دیگر کودکان محلشان نیز تأثیر سوء گذاشته، چنانکه برخی از این کودکانهم بهگونۀ داوطلبانه با این گروه میپیوندند.
برخی از اعضای شورای ولایتی ننگرهار نیز، مُهر تأیید بر ادعای باشندهگان اَچین میگذارند و میگویند که تهدیدهای روزافزونِ توأم با حملههای هراسافگنانۀ گروه داعش در این ولایت سبب شده تا نیمی از باشندههای این ولایت بهدلیل همین وضعیت، از رفتنِ فرزندان شان به مکتب مانع شوند.
عبیدالله شینواری معاون شورای ولایتی ننگرهار میگوید که در دو سه سالِ پسین، حضور و فعالیت گروه داعش در مناطق مختلف این ولایت، بیشتر از هر بخش دیگر ضربۀ سنگینی بر معارف وارد کردهاست؛ چنانکه دهها مکتب دولتی در مناطق زیرحاکمیت این گروه بهروی صدها کودک مکتبی بسته ماندهاند.
مسوولان معارف این ولایت نیز، مدعیاند که دستِکم ۶۵ درصد از مکتبها، از اثر تهدیدها و فعالیت گروه موسوم به داعش در ولسوالی اچین، تخریب شدهاند.
آصف شینواری سخنگوی ریاست معارف ننگرهار نیز میپذیرد که از جمله ۴۵ هزار دانشآموز، بیشوکم پنجصد تن در ولسوالی اَچین بهدلیلِ همین تهدیدهای گروه داعش، از رفتن به مکتب محروماند.
اما منابع مردمی، این محرومیت را چندینبرابر از آنچه میدانند که مسوولان معارف این ولایت ادعا میکنند.
آموزشهای دو مرحلهیی
بربنیاد معلومات از کودکان شامل مدرسه و باشندهگان محل در ولسوالی اَچین، بیشترین جنگجویان داعش که در حملههای انتحاری و حرکتهای هراسافگنی سهم میگیرند، همین کودکانی هستند که از سنین مختلف (بالاتراز ده سال) شامل مدرسههای مربوط بهاین گروه میشوند. این کودکان پس از یکسال آموزشهای دینی و عقیدتی، در مدت یکسال دیگر آموزشهای جنگی و نظامی (استفاده از کلاشینکوف، تفنگچه، بم دستی، ماینگذاری و انتحاری) را فرا میگیرند و پس از دوسال آموزش دینی و نظامی، آماده به جنگ رویاروی و حملههای انتحاری میشوند.
همچنان بربنیاد معلومات یک سایت انترنتی (مجله آلامتو)؛ گروه داعش در مناطق تحت حاکمیت و مدرسههای شان، تلاش میکند با استفاده از بازی و سرگرمی نیز، کودکان و نوجوانان را بهصفوف خود جذب کند، تا بهآسانی بتواند پساز آموزش و شستوشوی مغزی، آنان را به حملههای انتحاری و تخریبی بگمارند.
یافتههای پَیک از منابع مردمی در ولسوالی اچین، بیانگر این است که بیشترین حملههای مرگبار انتحاری و انفجاری سال روان در ولایت ننگرهار، توسط همین جنگجویانی انجام شده که از کودکی زیر نظر آموزگاران داخلی و خارجی و جنگجویانِ داعش، آموزش و پرورش یافته بودند.
هرچند ولایت ننگرهار در سال روان، گواه بیشترین رویدادهای مرگبار هراسافگنی در مقایسه با سایر ولایتهای کشور بوده؛ اما دراین گزارش، به چند رویداد هراسافگنانهیی اشاره شده که به نقل از منابع مردمی توسط ۱۸تن از نوجوانانِ همین مدرسههای داعش مستقر در ولسوالیهای اچین، هسکهمینه و پچیراگام این ولایت انجام شده و از رسانههای ملی و بینالمللی نیز گزارش شدهاند، دراینجا فهرست شدهاند.
این رویدادها بیشتر از دوصد کشته و زخمی برجا گذاشته و این تلفات مشمول بر تلفات ناشیاز عملیاتها و بمباردمانهای نیروهای دولت در سال روان، ولایت ننگرهار را در صدر آمار تلفات ملکی قرار دادهاست.
احمد نیز که یکی از صدها کودکِ پرورشیافتۀ داعش است، همۀ مخالفان خلافت اسلامی را، دشمن خطاب میکند و میگوید که پساز تکمیل کردن آموزشهای نظامی، حتماً به جنگ خواهد رفت.
این گفتهها، بیانگر ایناست که دستِکم دوسال زمان میبرَد تا یک کودک زیر هژدهسال با فراگیری آموزههای مذهبی افراطی و هراسافگنی، بهصفوف جنگجویان داعش اضافه شود.
آموزههای که بهباور برخیاز عالمان دین، هیچگونه مشروعیت و جواز حقوقی و قانونی ندارد.
مفتی شمسرحمان فروتن عالم دین و معاون پیشین شورای علمای افغانستان میگوید که هرگاه دختر یا پسری که سن قانونی (۱۸ سال) را تکمیل نهکرده باشد، حتا مکلف به رعایت احکام شریعت اسلام و انجام روزه و نماز نیستند و بههمین دلیلاست که استخدام کودکان در کارهای شاق و اجباری و حتا جهاد نیز، جواز ندارد. آقای فروتن از یک حدیث پیغمبر محمد(ص) چنین روایت میکند:» شماری از صحابۀ کرام که میخواستند در جنگ اشتراک کنند؛ اما پیغمبر(ص) بهدلیل اینکه سِن شرعی و قانونی خودرا تکمیل نکرده بودند، از اشتراک شان در جهاد ممانعت کرد و گفت که آنها تاهنوز جوان نشدهاند».
این عالم دین میافزاید که در حالحاضر، حضور و فعالیت کودکان در صفوف گروههای افراطی و هراسافگن زیرنام جهاد و آنهم در کشور و جغرافیایی که بیشتراز ۹۹درصد جمعیت آن مسلمان هستند، بهجز بدنام کردنِ دین اسلام و استفادهی سوء از نام و جایگاه اسلام، هدف دیگری در قبال نداشته و برعکس، یک عملِ غیرشرعی و غیرقانونی از دیدگاه دین مقدس اسلام است و بس.
باتوجه بهاین همه فعالیتها و استفادۀ سوء از کودکان برای اهداف تخریبکارانه، منابع مردمی در ولسوالی اچین بهاین باوراند که نبود مکتب و حاکمیت دولت دراین مناطق، نهتنها سبب شده تا زمینههای تبلیغ و ترویج افراطگرایی و هراسافگنی درمیان مردم بهویژه کودکان رشد کند، بلکه باعث روآوردنِ بسیاری از کودکان بهسوی همین مدرسهها نیز شدهاست.
هرچند مسوولانِ محلی در ولایت ننگرهار، تأثیرگذاری حضور و فعالیت گروه موسوم به داعش را در مناطق مختلف این ولایت، بهدیدۀ شک و ناچیز مینگرند؛ اما بهباور یک روانشناس، این فعالیتها میتواند دورنمای خطرناکی را برای نسل امروز و فردای کشور رقم بزند.
شرفالدین عظیمی روانشناس و استاد دانشگاه در کابل میگوید که هدف از چنین آموزشها بیشتر از هرچیز دیگر، کشتار انسانهاست و در جامعهیی که فقر اقتصادی، خشونت و فقرجنسی روبهافزایش باشد؛ گروههای هراسافگن و تبهکار بهآسانی میتوانند ازمیان نسل امروز سربازگیری کنند.
آموزش ویژه، چارۀ ممکن
باآنکه مسوولان محلی در ولایت ننگرهار، حضور و فعالیت گروه موسوم به داعش را در مناطق مختلف این ولایت میپذیرند؛ اما برخلاف نگرانیهای منابع مردمی، از کمیت و شکست جنگجویان این گروه در برابر حاکمیت دولت سخن میزنند.
غلام سنایی ستانکزی فرمانده پولیس ولایت ننگرهار، میپذیرد که حتا شماری از افراد گروه داعش را در پیوند به اختطاف کودکان ده تا پانزده سال برای آموزشهای انتحاری در مربوطات این ولایت بازداشت کردهاند؛ اما برخلاف گفتههای «احمد» و دیگر منابع مردمی ولسوالی اچین، تأکید میکند که شمار کودکان شامل مدرسههای داعش در ولسوالیهای اچین، دِه بالا و خوگیانی، تا بیست تن هم نمیرسند.
همچنان دادههای معلوماتی وزارت عدلیه کشور، نشان میدهد که هم اکنون ۱۳۵ کودک زیر هژده سال به اتهام جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی در مرکز تربیت و اصلاح اطفال تحت حجز قرار دارند که از این میان، تنها ده تن آنان مشمول یک دختر بهاتهام عضویت در گروه داعش و باقی بهاتهام ترور، انتحار، انفجار و برخوردهای مسلحانه در بند بهسر میبرند.
بربنیاد این دادهها، ننگرهار دومین ولایتی پس از کابل است که بیشترین کودکان زیر هژده سال متهم به جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی را با خود دارد؛ اما دادههای پنج ماه نخست سال روان خورشیدی در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته، دستِکم سه برابر کاهش را در ولایت ننگرهار نشان میدهد.
بااینهمه، برخی از آگاهان مسایل سیاسی و اجتماعی، حکومت را برای جلوگیری از افزایش و گرایش کودکان به گروههای هراسافگن، مسوول خوانده و ادامۀ این وضعیت را نگران کننده میدانند. بهباور آقای عظیمی روانشناس، افزون براین که کودکانِ پرورشیافتۀ گروه داعش، به یک نیروی خطرناک ویرانگر مبدل شدهاند؛ زمینۀ برگشت آنان به حالت ابتدایی و طبیعی نیز ممکن است و دولت باید دراین زمینه با گماشتنِ افراد متخصص در نهادهای مسوول، دست بهکار شود.
کمیسیون مستقل حقوقبشر افغانستان نیز، شمولیت کودکان در درگیریهای مسلحانه را جنایت جنگی خوانده و از عضویت روزافزون کودکان بهگروههای هراسافگن، اظهار نگرانی میکند.
بلال صدیقی سخنگوی این کمیسیون، میتود آموزش و نحوه پرورش کودکان در مرکزهای تربیت اصلاح اطفال را قناعتبخش نمیداند و میگوید که برای این کودکان باید، آموزگاران روانشناس استخدام شوند.
بااینحال، ریاست عمومی مراکز اصلاح و تربیت اطفال وزارت عدلیه کشور، افزایش جرایم امنیت داخلی و خارجی کودکان را یک مشکل جدی پنداشته و درنظر دارد تا یک مرکز واحد تربیت اصلاح اطفال را برای متهمان جرایم امنیت داخلی و خارجی ایجاد کند و با راهاندازی برنامههای ویژه (رواندرمانی، آموزشهای عقیدتی و فکری، ورزشی، تفریحی و برنامههای آموزشی مطابق نصاب معارف کشور) از گرایش دوبارۀ کودکان به صفوف مخالفان مسلح و اعمال تخریبکارانه جلوگیری شود.
بربنیاد معلومات این نهاد که به ایمیل خبرنگار پَیک رسیده، تدارک زمین و آغاز پروژۀ مرکز واحد تربیت و آموزش ویژۀ کودکان متهم به جرایم امنیت داخلی و خارجی، از سوی رهبری حکومت زیرکار است.
اما اینکه حکومت از چگونگی فعالیت و شمار کودکانِ زیر آموزش و پرورش داعش در ننگرهار چه میداند و چه برنامههایی رویدست خواهد داشت؛ باتماسهای پیگیر و ارایۀ نامۀ رسمی به ریاست عمومی امنیت ملی، هیچ پاسخی پیرامون این موضوع از جانب این نهاد دریافت نشد.