شفقناافغانستان-تغییرات دنیا این روزها سریعتر از همیشه است. این سرعت بهخصوص مدیون اتصال و ارتباط بیسابقه چند میلیارد نفر جمعیت دنیا در قالب شبکه جهانی است که به نحو بیسابقهای هر ایده جدید و نوآوری تکنولوژیک را در اندک زمانی با نهایت سرعت در دنیا انتشار میدهد. این امر باعث میشود تحلیل تغییراتی که میتوانند دنیای آینده را شکل بخشند، سادهتر از هر زمان دیگری باشد.
بهگزارش سرویس ترجمه شفقنا بهنقل از سایت اقتصادی ویژوال کاپیتالیست [1] عوامل مهمی در شکل دادن به دنیای آینده ما بهخصوص از نظر اقتصادی نقش دارند. جف دژاردینز یکی از صاحبنظران اقتصادی دنیای امروز و سردبیر سایت اقتصادی ویژوال کاپیتالیست که در نشریات معتبری چون بیزینس اینسایدر، فوربس، مارکت واچ، هافتینگتون پست و… مقالاتی به چاپ رسانده؛ در مقالهای که در سایت متبوعش منتشر کرده، با اشاره به فاکتورهای شکلدهنده دنیای فردا نقش هر کدام از این فاکتورها را به تحلیل نشسته است. این صاحبنظر اقتصادی مقالهاش را با نقلقولی از جیمی دین آغاز میکند: من نمیتوانم جهت باد را تغییر دهم، اما میتوانم بادبانهایم را جوری تنظیم کنم که همیشه در مسیر مقصدم باشم.
منظور نویسنده از این نقل قول این است که توضیح دهد فاکتورهای مهم شکلدهنده دنیای امروز، اگر در جهت مناسب و در جهت پیشرفت به کار برده شوند، میتوانند نویدبخش دنیایی بهتر، قدرتمندتر، ثروتمندتر و مرفهتر از امروز شوند.
اگر این پیوستگی را با مسایل مرتبط با علوم جمعیتشناختی، ارزشها و رفتارهای تغییر یافته، عدم قطعیت موجود در سپهر سیاسی جهان و البته پیشرفتهای ملموس تکنولوژیک در هم آمیزیم؛ آنچه بیش و پیش از هر چیزی از این تلفیق روشن خواهد شد این است که در دهه آینده شاهد نوعی دگرگونی تاریخساز در همه عرصهها خواهیم بود. جف دژاردینز این توضیح را در قالب پرسشی حیاتی مطرح میکند: اما چگونه این دگرگونیها در این دنیای پر از انواع و اقسام پیچیدگی میتواند باعث پیشرفت شود؟ یا به عبارت بهتر چگونه میتوانیم بادبانهایمان را در این دریای تغییرات جوری تنظیم کنیم که در نهایت به مقصد برسیم؟
در ادامه مطلب آمده: در تقاطع اطلاعات و تصاویر قدرتمند که امروزه در دنیا شاهدیم، ترجمه و تفسیر حجم وسیعی از اطلاعات درباره تغییرات روزبهروز دنیا حتی برای افکار و اذهان درخشان نیز میتواند دشوار باشد. به این دلیل تفسیر آینده دنیا از طریق روند رخدادهای امروز میتواند دشوارتر از حد تصور باشد، و با هدف درک و ارائه این موضوع است که کارشناسان ما نتایج این تفسیر و پیشرفتهای محتمل را در قالب فصولی جداگانه و خلاصهوار منتشر کردهاند. فصولی مشتمل بر هشت نیروی بزرگ که آینده اقتصاد دنیا را شکل خواهد داد.
تهاجم تکنولوژی
در تقریبا تمام تاریخ کسبوکار، شرکتهای صنعتی نقش پیشرو را در عرصه اقتصاد داشتهاند. پیشگامانی مانند هنری فورد و توماس ادیسون در این عرصه ابداعاتی را به دست آوردند و بعد از آن نیز شرکتهایی روی این ابداعات سرمایهگذاریهای کلان کرده و کارخانههای تولید آن محصولات را بنا نهاده و به هزاران کارگر شغل و حقوق دادند. در قرن گذشته نیز اکثر کارخانههای سودده چون آیبیام، جنرال الکتریک، یو.اساستیل، والمارت و فورد طی این روند شکل گرفتهاند. اما واقعیت کسبوکار دنیای امروز بسیار متفاوت از این روند است. ما امروزه در دنیای بایتها و کیلوبایتها زندگی میکنیم- و برای نخستین بار تکنولوژی و تجارت در این زمینه همداستان شدهاند که تولید اطلاعات بسیار باارزشتر از تولید فیزیکیست. بهنحوی که در سال ۲۰۱۳ از پنج کمپانس سودده سال تنها یک کمپانی متعلق به دنیای تولید اطلاعات بوده؛ اما این رقم در سال ۲۰۱۸ به پنج کمپانی رسیده است و شرکتهایی چون اپل، آمازون و مایکروسافت کمپانیهایی را که تولیدات فیزیکی دارند، در عرصه رقابت شکست دادهاند.
تهاجم تکنولوژی در زمینههای ارتباطی، تاثیرات شبکهای، هوش مصنوعی و… چنان ابعاد غولآسایی یافته که امروزه روز رقابت با آن غیرممکن بهنظر میرسد. این هجمه عرصههای تبلیغات و خردهفروشی را نیز شامل شده؛ و حالا بهنظر میرسد نگاهش به دنیای بهداشت، تولید، سرمایهگذاری و تحصیلات است. طبیعیست که اقتصاد آینده را بدون مدنظر قرار دادن این روند نمیتوان پیشبینی کرد. در حقیقت میتوان گفت ظرف سالهای آتی بخش عظیمی از گردش مالی اقتصاد دنیا بر عهده شرکتهای تولیدکننده اطلاعات خواهد بود- همچنانکه در سالهای اخیر نیز طلیعه این تغییر را شاهد بودهایم.
تکامل پول
پول یکی از مهمترین ابداعات بشر است. از زمان شمش طلا تا سکه و اسکناس؛ فرم و ساختار پول در گذر زمان در طول تاریخ در نوسان بوده است. در دنیای مدرن اما تعریف پول متفاوت از تمام تاریخ بوده. بهخصوص بانکهای مرکزی که در مواقع بحران اقتصادی با چاپ بیپشتوانه میلیاردها دلار تمام تعاریف را از معنا و کارکرد پول دگرگون کردهاند. عامل دیگر دگرگونی مفهوم پول نیز پیشرفتهای ارتباطی بوده؛ چنانکه هر کسی با تنها چند کلیک در چند دقیقه میتواند با استفاده از سیستم بلاکچین پول خاص خودش را بهوجود آورده و در فضای مجازی مورد استفاده قرار دهد.
اما فارغ از اینکه مفهوم و تعریف پول چیست؛ در دنیای امروز مردم به گرفتن وامهای نجومی دست زدهاند؛ و این یکی از اتفاقاتیست که میتواند آینده اقتصادی دنیا را تحت تاثیر قرار دهد. درواقع در حال حاضر در دنیا ۲۴۷ تریلیون دلار وام بازپرداختنشده وجود دارد که دولتها گرفتهاند. این یک اوضاع پولی غیرطبیعیست که بر دنیا حاکم است. ماجرایی که جنگ پول نام گرفته و بهخصوص در سالهای اخیر بازندگانی مثل ونزوئلا داشته- که تقریبا تمام ارزش پولی خود را از دست داد. راهی که بعید نیست کشورهای دیگری نیز آن را دنبال کنند، بهویژه که رکود اقتصادی جهانی باعث شده برخی از کشورهای پولدار با کمترین میزان بهره وامهای کلانی به شماری از کشورهای بحرانزده بدهند و انباشت این وامها در درازمدت کشورهای زیادی را بهسوی ونزوئلاییشدن سوق خواهد داد. وجود و حضور مبالغ نجومی از پولهای مجازی را نیز در هرچه بحرانیتر شدن اقتصاد دنیا نباید نادیده گذاشت. این چیزها یکی از فاکتورهای اساسی در شکل بخشیدن به دنیای آینده است.
چشمانداز ثروت
ثروت راکد و ایستا نیست و هیچگاه نیز چنین نبوده. با نگاهی حتی گذرا به شرایط جهانی میتوان چشماندازی کلی از تغییراتی که ثروت در سالهای اخیر داشته و تغییراتی که بهوجود خواهد آورد، بهدست آورد. ثروت البته در این بحث بهمعنای پولسازی است. یکزمانی ثروت و مکنت خلاصه میشد در مالکیت زمین و جواهر و مواردی از این دست که قابل محاسبه و قابل ردوبدل کردن بود. اما اینکه در سالهای اخیر شرکتهایی مثل آمازون و اپل- که ثروت ملموس و قابلملاحظهای نداشتهاند- بالغ بر یک تریلیون دلار قیمت دارند، تغییرات بزرگ ثروت در دنیای مدرن را بهخوبی جلوه میدهد.
آیا این رشد و این تغییرات ماهوی در بحث ثروت در سالهای آتی هم ادامه خواهد داشت؟
نگاهی به اوضاع پولی بانکهای مرکزی کشورهای ثروتمند و البته بازارهای بورس بزرگ دنیا نشان از این دارد که بهویژه در دو سال اخیر خلق ثروت در کمپانیهای تولید اطلاعات روند حتی سریعتری نیز گرفته است. داستانی که البته تنها مختص آدمها و کمپانیهای میلیونر نیست و در روندی متفاوت از تمام هزارههایی که بشر پشت سر گذاشته، تنها و تنها روی مباحث بازگشت اقتصادی و مالی نیز فوکوس نکرده است. این موضوع آیندهای بالکل متفاوت از امروز را نوید میدهد. آیندهای که بیش و پیش از هر چیزی میتوان گفت که متعلق به هر آنکسی است که دست به تولید اطلاعات میزند.
قولهای شرقی
رشد اقتصادی چین اتفاقیست که دهههای متوالی انتظارش میرفت، اما تا همین اواخر محقق نشده بود. اما این کشور اخیرا به بهعنوان یک ابرقدرت شرقی تبدیل به سرمشقی برای تمام کشورهایی شده که مشتاقند راه چین را در معادلات اقتصادی- سیاسی جهان برعهده گرفته و پیشرفتش را تکرار کنند. نکته مهم اما اینکه شرایط جمعیتی چین بهگونهای است که تکرار راه این کشور را برای بسیاری از کشورها و دولتها غیرممکن میکند؛ و البته ترسیم چشماندازی کلی از آینده اقتصاد این کشور را نیز اگر نگوییم ناممکن، دشوار میسازد. نگاه به نقشه اقتصادی چین نشان از این دارد که شمار شهرهای چین که تولیداتی بیش از بسیاری از کشورها دارند، از حد تصور بسیار بالاتر است و همین هم باعث شده تولید ناخالص ملی این کشور رقم عجیبوغریبی را نشان دهد.
به بیان بهتر چین بیش از صد شهر با جمعیت بیش از یک میلیون نفر دارد. شهرهایی که اغلب بهواسطه وجود کارخانه، معادن یا اقتصاد مبتنی بر اطلاعات شکل گرفتهاند و این قدرت اقتصادی عظیمی به این کشور میبخشد. بهعنوان مثال باید به شهر شانگهای و حومه اشاره کرد که با تولید ناخالص بالغ بر دو و نیم تریلیون دلار، نرخی بیشتر از ایتالیا را به نمایش میگذارد.
این موقعیت اقتصادی باعث میشود در هر پیشبینی واقعبینانهای چین را جزو قدرتهای بزرگ جهان در سالهای آتی بهشمار آورند. قدرتی که کشورهای اقماری پیرامون خود شکل داده و دنیای جدیدی را در دو دهه آتی بهوجود خواهد آورد.
تسریع رشد تکنولوژیک
همانگونه که دیدیم، عناصر و فاکتورهای زیادی وجود دارند که بر آینده دنیا تاثیر خواهند گذاشت. اما این یکی شاید محوریتر از آن دیگریها باشد. وقتی پای پیشرفتهای تکنولوژیک وسط میآید، میبینیم که تغییراتی که در جهان پدید آمده، سریع و سریعتر شده است. تا حدی که همهساله از نظر دستاوردهای تکنولوژیک با سال قبلتر فاصلهای نجومی دارد. این چیزیست که آیندهپژوهان دهههای متمادیست که درباره آن حرف میزنند و دنیای آینده را عصر پیشرفتهای تکنولوژیک نامیدهاند.
البته در عین این پیشرفتهای ملموس، مشابه این روند رو به جلو را در حیطههای اقتصاد و کسبوکار هم میبینیم. درواقع در وادی اقتصاد و کسبوکار نیز نهتنها این سرعت غیرقابل تصور رشد و تغییر را میبینیم، بلکه بهدلایل گوناگون، منجمله این دلیل بنیادین که اقتصاد از پیشرفتهای تکنولوژی نیز در جهت رشد و پیشرفت خودش استفاده میکند، سرعت رشد و تغییر در این حیطه بیشتر است.
حالا استفاده از رشد تکنولوژی در جهت تغییرات و رشد اقتصاد دنیا را به جایی رسانده که میبینیم تولیدات جدید در کوتاه زمانی میلیونها خریدار و کاربر پیدا میکنند. نمونه بارز این امر را در بازار مربوط به بازیهای آنلاین میبینیم. مثلا بازی پوکمن در طول فقط نوزده روز به آمار ۵۰ میلیون کاربر دست یافت. یک بازه زمانی که در قیاس با رشد کاربران صنایع گوناگون در حد یک چشم بههم زدن بهنظر میرسد. مثلا ۶۲ سال طول کشید تا شمار کاربران اتومبیل به ۵۰ میلیون نفر برسد. این امر در مورد تلفن ۵۰ سال بود و البته در مورد کارتهای اعتباری ۲۸ سال. این واقعیات آماری دنیایی سریعتر و پویاتر را برای اذهان آیندهپژوه ترسیم میکند. دنیایی که در آن تکنولوژی بهسرعت رشد خواهد کرد و این محصولات جدید نیز در کوتاهزمانی وارد زندگیها خواهد شد. اتفاقی که ظاهر و سبک زندگیها را هم متفاوت از امروز خواهد کرد.
انقلاب سبز
شکی در این نیست که مدنیت امروز در میانه یک تغییر بزرگ در زمینه استفاده از منابع انرژی پایدار است. این خود تغییراتی بسیار عمده را در دنیای آینده نوید میدهد. بهخصوص از این نظر که در قرنهای اخیر منابع انرژی جوامع تغییرات چندانی نداشته و این باعث شده که تغییرات زندگیها در عین رو به جلو بودن در همان راستای سابق باشد. بهعبارت دیگر از قرن هفده تا همین امروز بشر از سوخت فسیلی برای گرمایش و تولید استفاده میکرده و بدیهیست که تغییر این منابع به تغییراتی محسوس در زندگی مردمان خواهد انجامید.
دگرگونی جغرافیای انسانی
ترکیب جمعیتی دنیا مدام در حال دگرگونیست؛ اما موج تغییرات جمعیتی در دهههای آتی بهشکل بنیادین اقتصاد دنیا را تحت تاثیر قرار داده و آن را یکسره از نو شکل خواهد داد.
در چین و کشورهای غربی بهنظر میرسد میزان موالید و بهتبع آن جمعیت بهنوعی ثبات خواهد رسید. اما در آفریقا و البته بقیه آسیا انفجار جمعیت و افزایش شهرنشینی به ایجاد ابرشهرهای متعددی خواهد انجامید که ممکن است جمعیتی بالغ بر ۵۰ میلیون نفر را در خود جا دهند. طبق پیشبینیها این روند در پایان قرن بیستویکم به جایی خواهد رسید که آفریقا بهتنهایی دارای سیزده ابرشهر بزرگتر از نیویورک خواهد شد. این خود رشد اقتصادی عجیبی برای این شهرها بهوجود خواهد آورد و اوضاع اقتصادی دنیا را دگرگون خواهد کرد.