- خبرگزاری شیعیان افغانستان | Afghanistan – Shia News Agency - https://af.shafaqna.com -

آسیب شناسی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان

شفقناافغانستان-آسیب شناسی نه تنها به معنی نادیده گرفتن نقاط مثبت در موضوع مورد بحث نیست بلکه می‌تواند زمینه ساز شناخت عیب‌ها نقایص و کمبودها هم باشد.آسیب شناسی انتخابات در افغانستان موضوع بس مهم و اساسی در نوع خودش می‌باشد،با آسیب شناسی‌انتخابات‌‌ می‌توان‌‌ اول”بایدها”و”نبایدهای”مربوط ‌‌به ‌انتخابات را دریافت. و می‌توان تاحدودی از نقایص، معایب، ناهنجاری‌ها،و نافرمانی‌های قانونی و مدنی، جلوگیری نمود. موارد و زمینه‌های آسیب‌شناسی‌ را باید شناسایی نمود، موارد یادشده را با تفصیل بیشتر می‌توان به برسی گرفت. به طور اساسی ما برای رسیدن به وضعیت با ثبات و استقرار صلح دوامدار و ترقی کشور، ضرورت به بازبینی و نقد تمامی‌دیدگاه‌ها و عملکردهای خویش داریم. بدون نقد و ارزیابی، بدون توجه به گذشته و آنچه انجام یافته است، موجب خواهد شد که دوباره و چندباره دچار تبعات و عوارضی گردیم که تاوان‌های سنگینی را برجامعه ما تحمیل نماید. با این پیش فرض، ضمن تایید آنچه که در قانون اساسی و قانون انتخابات کشور، جهت مشارکت مردم در سرنوشت شان تاکید گردیده و راهکارهای قانونی را پیش کش نموده است؛ لازم دیده می‌شود که با توجه به تجارب انتخابات گذشته و شرایط کنونی برخی آفت‌ها و آسیب‌های که در عرصه انتخابات کشور مشاهده می‌شود و به نظر می‌رسد، برای تجربه در آینده و غرض‌ بهبود بخشیدن به روند ثبات درکشور و تحقق خواست‌های مردم بصورت فهرست وار تحت عنوان” آسیب شناسی انتخابات” یاد آوری گردد.
الف- آسیب پذیری انتخابات:
انتخابات در زمینه‌های زیرآسیب پذیربوده و برای آسیب شناسی آن به محورهای عمده و قابل ملاحضه ای زیر اشاره می‌گردد:
یک – امنیت :
یکی از عوامل موثر بر سلامت و همه شمول بودن انتخابات امنیت، می‌باشد. در سایه ای امنیت عمومی،همه شهروندان برای اعمال “حق” رای خود در اقصی نقاط کشور می‌تواند با خیال آرام و دور از ترس و هراس آسیب‌های جسمی‌ و روانی از دشمنان امنیت در انتخابات اشتراک نمایند.شرایط نامطلوب انتخاباتی در حقیقت چگونگی انجام انتخابات هم برای حکومت و هم برای مخالفین یک آزمون و میدان همآوردی محسوب می‌گردید. به همین دلیل عرصه انتخابات از سال‌های نخست تاکنون به دلیل ناامنی‌های گسترده مورد آسیب جدی قرار داشت. متآسفانه در سال جاری و در روزهای نزیک به انتخابات این آسیب بیش از همیشه جدی و خطرناک شده بود،در تمام ولایات جنگ به دلایل امتیازگیری دشمنان امنیت وثبات کشور به شکل بی سابقه افزایش یافت.
دو – نقایص قانونی : یکی از آسیب‌های جدی که انتخابات کشور بدان دچار می‌باشد آسیبی است که از نقص قانون سرچشمه می‌گیرد. نه در قانون اساسی و نه در قانون انتخابات ملاک معین و ویژگیهای مشخص برای کسانی که خود را نامزد نمایند ذکر نشده است،شاید نبود ویژگی‌های مشخص برای نامزدهای انتخاباتی اینگونه توجیه شود که میدان برای حضور همه باز باشد. یعنی به وجود آمدن فضا و زمینه ای پر از هرج و مرج. یکی از دلایل تعدد کاندیداها و نیز نامزد شدن اشخاص و افرادی که فاقد صلاحیت لازم می‌باشند ریشه در همین نقص قانونی دارد. بنابراین ضرورت دارد که علاوه بر ایجاد اصلاحات در قانون و ساختار کمیسیون انتخابات، یک فیلتر و مرجع با کفایت و قانونی برای ارزیابی صلاحیت کاندیداها وجود داشته باشد تا از آفت‌های احتمالی پیشگیری صورت گیرد.
نقص دوم عدم محدودیت برای رای دهندگان : (ماده پنجم) رای دهنده گان درانتخابات با اراده آزاد اشتراک می‌نمایند . اعمال هر نوع محدودیت مستقیم یا غیر مستقیم بالای رای دهندگان و کاندیدان به ارتباط لسان، مذهّب، قوم، جنس، قبیله، سکونت و موقف اجتماعی ممنوع است در نقص این قانون.محدودیت‌های فراوانی در این انتخابات اعمال گردید. مثال : زنان هم محدودیت در دسترسی به مراکز رای داشتند بخصوص در مناطق کوهستانی .در مناطق شهری در بایومتریک هم زنان مشکل جدی داشت که در برخی حوزه‌ها ناظرین از عدم اجرای بایومتریک خبردادند.در حالیکه کمیسون از عدم اعتبار ارای بدون بایومتریک حکایت می‌کنند ، عدم وضاحت قانونی در این زمینه یکی از مشکلات جدی را در نتیجه گیری انتخابات خلق نموده است.
نقص سوم،عدم وجود اسامی‌رای دهندگان در مراکزثبت نام شده، در حالیکه قانون به آن تاکید دارد: انتخاب کننده گان مکلف اند در محلی که اسم شان درلست ثبت نام آن محل درج است ، رای بدهند.
سه – عدم استقبال جدی مردم و برخی تکت‌های‌انتخاباتی از پروسه ای انتخابات:
در طول یک سال گذشته به دلایل مختلف شکل گیری تیم‌های قدرت مند انتخاباتی به کندی صورت می‌گرفت .تنها تیم‌های انتخاباتی ثبات و همگرایی و تیم دولت‌ساز یک یا دوتیم دیگرکارزار انتخاباتی‌شان را در اولین روز آغاز مبارزات انتخاباتی، با برگزاری گردهمایی‌ها و سخنرانی‌ها در میان هواداران‌شان به صورت رسمی‌در کابل آغاز کردند. دیگر نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری افغانستان وارد کار و زار انتخابات ریاست جمهوری نشدند واکثر این تکت‌ها حتی در نزدیک روزهای روزهای مانده به انتخابات، سفرهای ولایتی نداشتند. گروهای فعال انتخاباتی فقط در مناطق امن مرکزی و برخی ولایات شمالی و جنوبی کمپاین‌های محدود داشتند. دلایل مختلف برای عدم استقبال نامزدها از این روند بیان شد و باعث گردید که بازار شایعات نیز در شبکه‌های اجتماعی در میان مخالفان و هواداران گرم باشد. بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) با ابراز نگرانی از کم‌رنگ بودن کارزارهای انتخاباتی اعلام داشت، سهم جامعه جهانی در برگزاری انتخابات اندک است و نهادهای برگزار کننده هم با مشکلات زیادی روبرو هستند.
چهار: نگرانی از ‘بی‌بر‌نامگی
درکشورهای پیشگام در دیموکراسی، همانگونه که‌ اصل‌انتخابات، به عنوان یکی از مولفه‌های دیموکراسی محسوب می‌گردد، احزاب سیاسی،شهروندان و مدیران برگزارکننده‌ای انتخابات بر اساس پالسی‌ها و برنامه‌های عادی و عرف سیاسی قواعد،حدود و مرزهای متعارف را رعایت می‌کنند. بشتر به برنامه‌های کاندیداها توجه می‌گردد، تارویه‌های نادرست و عکس االعمل‌های منفی جوانب مقابل. انتخابات را به خوبی مدیریت می‌کنند. نهایت کوشش و دقت را در سلامت، شفافیت و اجرای درست آن به عمل می‌آورند. در دوره پسا انتخابات نیز رویه‌های سیاسی مشخصی تعقیب می‌گردد.
ب – آسیب شناسی عوامل دخیل در انتخابات :
رویه‌ها و رفتارهای نادرست و غیرمعقول در زمان انتخابات در دومرحله زیرقابل برسی می‌باشد. در هرمرحله آسیب‌های جدی به نخبه گان سیاسی، مردم، نظام و قانونمندی وارد گردید که هرکدام شان نیزپیامدهای منفی نیزدر پی داشته است. با جمع بندی از زاویه‌ها و رفتارهای سیاسی تیم‌ها، تکت‌ها و کنشگران سیاسی در زمان انتخابات شاید به نتایج و نکات زیر دست یافته باشیم.
یک – آسیب‌های مربوط به نخبگان سیاسی :
شاید بتوان گفت که آسیب‌های جدی رویه‌ها و رفتارهای نامطلوب انتخاباتی بر نخبه‌های سیاسی و رهبران قومی‌در حدی بوده است که اگرنتوان “نخبه کشی” نامید ولی بی شک یکی از مرگبارترین نتایج نامطلوب را بر جایگاه و پایگاه سیاسی، اجتماعی و تاریخی زعمای قوم گذاشت رهبران سنتی که برای خود دنیای از اعتبارقومی‌ و مخازن رای تراشیده بود و بدون ملاحظه در رویه‌های ناسنجیده درگفتارها و کردارهای خود فقط شیوه فرافکنی، افترا و طعنه‌‌های ناسنجیده ای سیاسی را در پیش گرفتند.سرانجام باشمارش آرای ابتدایی در برخی مناطق ، معلوم گردید که عوامل جذب کننده رای دیگر آن کارایی سابق راندارد.
دو- آسیب‌های مربوط به مردم: .رویه شهروندان و کمپاین گران در زمان و فرصت قانونی برای تبلیغات تیمی‌ و معرفی برنامه‌ها و کارکردها، متاسفانه رویه مطلوب و مناسبی نبود برخی از طرفداران تیم‌ها در زمان کمپاین‌ها مراعات اخلاق و مبارزات قانونمند انتخاباتی را نکرده و مبارزه دیموکراتیک و مطلوب سیاسی را به نبردهای سطح پایین و رقابت‌های منفی در دیالوگ‌های شخصی و غیرحرفه ای تنزل دادند. این رویه باعث نا امیدی و دل سردی مردم و علاقه مندان به مشارکت در انتخابات گردیده و به روحیه و عزم ملی آسیب جدی وارد نمودند.
سه- آسیب‌های مربوط به قانونمداری نظارت:
افغانستان نیز از جمله کشور‌هایی است که تازه به میدان دموکراسی و انتخابات پا گذاشته و باید ناظران ملی و بین‌المللی در انتخابات ریاست جمهوری، شورای ملی و شوراهای ولایتی حضور داشته باشند. اشتراک ناظران انتخاباتی در کشوری مانند افغانستان که به عملکرد‌های بی‌‌طرفانه کمیسیون‌های انتخاباتی اعتماد وجود ندارند، حایز اهمیت بوده و به مشروعیت انتخابات مهر تأیید می‌زند. ناظران ملی و بین‌المللی باید در راستای شفافیت و سلامت آرای شهروندان صداقت جدی به خرج داده و تلاش می‌کرد تا اعتماد از دست رفته مردم را اعاده نموده و انتخابات عاری از تقلب و تخطی در کشور نهادینه شود.بر‌اساس ماده قانون انتخابات،(۱۰۲) حضور ناظران ملی و بین‌المللی به منظور شفافیت و سلامت انتخابات که از وظایف اساسی ناظران و مشاهدان انتخاباتی در سه مرحله (جریان کارزار‌های انتخاباتی، روز برگزاری انتخابات و شمارش آرا) می‌باشد، مشخص گردیده است. اما کمیسیون مستقل انتخابات، ‌خلاف قانون انتخابات عمل کرده و بر، جریان کارزار‌های انتخاباتی، نظارت دقیق نداشته و برای ناظران در روز انتخابات محدودیت وضع نموده است. این کمیسیون به ناظران اجازه نمی‌داده اند که در تمام محل‌های شمارش آرا حضور داشته باشند.درآسیب شناسی نتیجه ای انتخابات بایدگفت، اگرتکت‌های پیشتاز، نتیجه ای اعلام شده راطبق قاعده بازی نپذیرند، کشوربه بحران جبران ناپدیری خواهدرفت.

نویسنده: جان محمد عسکری

منبع: روز نامه افغانستان