از تلفات این رویداد، آمار متفاوتی ارائه شده است. آماری که منابع رسمی از جمله کمیسیون مستقل حقوق بشر از این رویداد بیرون داده است، شامل ۶۲ کشته و ۳۶ زخمی می‌شود. در سوی دیگر منابعی از محل رویداد به شماری از رسانه‌ها گفته‌اند که در این رویداد ۷۲ تن کشته و ۳۲ تن دیگر زخمی شده‌اند.
هنوز نوعیت و عامل این انفجار مشخص نشده است. فرماندهی پولیس ولایت ننگرهار می‌گوید که گروهی از نهادهای امنیتی مشغول بررسی چگونگی وقوع این رویداد است.
مبارز اتل سخن‌گوی فرماندهی پولیس این ولایت گفت هنوز مشخص نشده است که نوعیت انفجار چه بوده و کدام شخص یا گروه عامل آن بوده است: «پس از بررسی جزئیات این رویداد با مردم افغانستان شریک می‌شود.»
کمیسیون حقوق بشر افغانستان اما اعلام کرده است که این رویداد ناشی از دو حلقه ماین کارگذاری‌شده در داخل مسجد بوده و زمانی که نمازگذاران مشغول ادای نماز بوده، منفجر شده است.
در اعلامیه‌ی کمیسیون حقوق بشر آمده است: «این حمله به‌دلیل قساوتی که در آن به کار رفته است (دو انفجار پی‌هم ماین جاسازی‌شده در میان نمازگذاران) و کمیت و کیفیت قربانیان (۶۲ کشته و ۶۰ تن زخمی با سنین متفاوت)، مصداق جنایت علیه بشریت و جنایت جنگی است.»
واکنش‌ها به این رویداد
این رویداد با واکنش‌های گسترده‌ی ملی و بین‌المللی روبه‌رو شد.
رییس‌جمهور غنی در واکنش به این حمله گفته است که تروریستان و حامیان آنان هیچ گاه با حمله بر مساجد، شفاخانه‌ها، غیرنظامیان و تأسیسات عامه به اهداف شوم‌شان نمی‌رسند. آقای غنی تلویحا طالبان را مسئول چنین حملات دانسته است، زیرا به گفته‌ی او طالبان هم خود حملات خونین و تروریستی را انجام می‌دهد و هم زمینه را برای دیگر گروه‌ها مثل داعش فراهم می‌کند تا چنین حملاتی را انجام دهند.
طالبان اما اعلام کرده که این حمله کار آنان نبوده و از سوی آنان محکوم است.
در همین حال صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری در صفحه‌ی تویترش نوشته است که حکومت صبح دیروز هیأتی را به ننگرهار فرستاده تا به بازماندگان قربانیان و زخمی‌های این رویداد رسیدگی کند.
عبدالله عبدالله، رییس اجرای حکومت این رویداد را جنایت نابخشیدنی خوانده و گفته که «چنین جنایت‌هایی ضعف و شکست دشمن را آشکار می‌کند».
کمیسیون حقوق بشر افغانستان این رویداد را «جنایت علیه بشریت» و «جرایم جنگی» عنوان کرده و گفته که کشتار جمعی مردم در «عبادت‌گاه‌ها» و حمله بر مناسبت‌های اجتماعی و گردهمایی‌های مردمی، نشان‌دهنده‌ی اعمال مجرمانه، هدفمند و سیستماتیک و ضدبشری است.
این کمیسیون ضمن ابراز نگرانی از تلفات روزافزون غیرنظامیان در حملات تروریستی از طرف‌های درگیر خواسته که حقوق بشر و حقوق بین‌المللی بشردوستانه را رعایت کنند. کمیسیون حقوق بشر از نهادهای مسئول کشفی، امنیتی و قضایی نیز خواسته است که این رویداد را به‌طور همه‌جانبه بررسی، عاملان آن را بازداشت و به نهادهای عدلی و قضایی بسپارند.
مجلس سنای افغانستان با نشر اعلامیه‌ای از رییس‌جمهوری کشور خواسته است که به پاس حرمت به خون قربانیان این رویداد، امروز (یک‌شنبه، ۲۸ میزان) را ماتم ملی اعلام کند.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد ضمن محکوم‌کردن این حمله، گفته است که عاملان این حمله باید مورد بازخواست قرار بگیرند.
سفارت امریکا در کابل نیز این حمله را محکوم کرده و گفته است که کشتن نمازگذاران بی‌رحمانه و غیرقابل قبول است.
جان بس، سفیر امریکا در کابل در یک پیام تویتری همچنان نوشته است: «تمامی افغان‌ها حق دارند تا در یک فضای امن عبادت و زندگی کنند.»
ناتو نیز این حمله را محکوم کرده و گفته است که این سازمان در جنگ با تروریسم بین‌المللی از افغانستان و نیروهای امنیتی و دفاعی این کشور حمایت می‌کند.
این رویداد در شبکه‌های اجتماعی در افغانستان نیز بازتاب گسترده‌ای یافته است. کاربران شبکه‌های اجتماعی ضمن همدردی با قربانیان این رویداد، انزجارشان را از قتل و کشتار و گروه‌های هراس‌افگن ابراز کرده‌اند.
دلیل ناامنی ننگرهار چیست؟
ولایت ننگرهار در شرق کشور که به «ولایت همیشه‌بهار» مشهور است، یکی از ناامن‌ترین ولایت‌های کشور در سال‌های اخیر بوده است. در این ولایت افزون بر طالبان، گروه‌های تروریستی دیگر نیز حضور گسترده دارند. داعش در سال ۱۳۹۳ برای نخستین بار در افغانستان از همین ولایت ظهور کرد و آن را پایتخت خود خواند.
هرچند دولت گفته است که گروه داعش در ننگرهار تضعیف و سرکوب شده است، اما این گروه تا کنون فعالیت دارد و گفته می‌شود که در ماه‌های پسین دوباره پایگاه‌های در این ولایت برای خودش دست و پا کرده است.
از سویی مقام‌های محلی ولایت ننگرهار می‌گویند که از یک ماه به این سو عملیات گسترده‌ای در این ولایت به‌ویژه در ولسوالی اچین راه‌اندازی شده که مناطقی زیادی از وجود این گروه پاکسازی و تلفات سنگینی بر جنگ‌جویان آن وارد شده است.
مبارز اتل گفت که در تازه‌ترین مورد ۱۰ عضو گروه داعش در ساحه «باندر» این ولسوالی کشته شده‌اند. او افزد که در این عملیات سه قرارگاه، هشت پاسگاه، دو تونل و یک مخفی‌گاه این گروه تخریب شده است: «افراد کشته‌شده، خطرناک‌ترین‌های گروه داعش در این ولسوالی بودند و در بسیاری از عمل‌های تخریبی و فعالیت‌های تروریستی در ننگرهار نقش داشتند.»
او اضافه کرد که ولسوالی هسکه مینه که روز جمعه در آن مسجدی هدف قرار گرفت، در کنترل دولت است.
شماری از آگاهان نظامی می‌گویند به‌لحاظ نظامی سرحد طولانی ننگرهار با پاکستان و نزدیکی آن به کابل تأثیر مستقیم به امنیت این ولایت دارد.
به اعتقاد عتیق‌الله امرخیل، آگاه نظامی گروه‌های هراس‌افگن و مخالفان مسلح دولت افغانستان سعی می‌کنند ننگرهار را ناامن کرده و از آن طریق به کابل نفوذ کنند.
به گفته‌ی آقای امرخیل، ننگرهار را دروازه کابل نیز می‌گویند: «هر گروهی که بر ننگرهار تسلط پیدا کرد، به‌زودی خودش را به کابل هم می‌رساند. طالباه از طرف ننگرهار به کابل آمدند و همین‌طور مجاهدین در دوره‌ی نجیب، اولین حمله‌ی خود را بالای ننگرهار آغاز کردند، به این دلیل که آن را دروازه‌ی کابل می‌گفتند.»
عالمان دینی که جنگ طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی در برابر مردم و دولت افغانستان را نامشروع و خلاف دین می‌خواند، همواره از سوی این گروه‌ها هدف قرار گرفته‌اند که به گفته‌ی آقای امرخیل یکی از دلایل انفجار در مسجد هسکه مینه می‌تواند همین مورد باشد.
عامل دیگری که آقای امرخیل آن را در ناامنی ننگرهار دخیل می‌داند، منافع پاکستان است. او استدلال می‌کند که پاکستان آبی را که از افغانستان به این کشور می‌رود، همیشه جاری می‌خواهد و این آب از ولایت ننگرهار به این کشور سرازیر می‌شود: «یک ننگرهار ناامن به نفع پاکستان است، زیرا اگر ننگرهار ناامن نباشد، آبی که به پاکستان می‌رود مهار می‌شود.»
با این حال آقای امرخیل می‌گوید که ولسوالی‌های دشوارگذر ننگرهار کار دولت افغانستان برای دسترسی به این مناطق را دشوار کرده است و در مقابل به مخالفان مسلح دولت و گروه‌های تروریستی کمک کرده در آن‌جا پناه‌گاهای امن تأسیس کنند و از آن‌جا حملات تروریستی را سازمان‌دهی کنند.
شماری از نمایندگان ولایت ننگرهار در پارلمان و اعضای شورای ولایتی این ولایت بر علاوه‌ی نقش پاکستان، نبود نیروی امنیتی کافی را عامل ناامنی در این ولایت عنوان می‌کنند که به اعتقاد آنان زمینه را برای وقوع حملاتی مثل انفجار در مسجدی در هسکه مینه فراهم می‌کند.
عبدالروف شپون، نماینده مردم ننگرهار در مجلس می‌گوید که تدابیر امنیتی در ولایت ننگرهار برای ۱.۵ میلیون نفر در نظر گرفته شده بود، اما اکنون نفوس این ولایت که به پنج میلیون نفر می‌رسد، در تشکیلات تغییری نیامده است.
به اعتقاد آقای شپون، گروه‌های مخالف مسلح دولت و گروه‌های تروریستی از این خلاء استفاده و این ولایت را ناامن کرده است.
آقای شپون پاکستان را به راه‌اندازی حملاتی چون انفجار در مسجدی در هسکه مینه متهم می‌کند و می‌گوید که پاکستان نمی‌گذارد که افغان‌ها زندگی صلح‌آمیز داشته باشند. این عضو مجلس به پاکستان هشدار می‌دهد که اگر از دامن‌زدن به ناامنی در افغانستان دست برندارد، روزی خود به چنین سرنوشتی گرفتار خواهد شد.
رویداد خونین روز جمعه در مسجدی در ولسوالی هسکه‌مینه‌ی ولایت ننگرهار در حالی رخ داد که به‌تازگی هیأت معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) اعلام کرده است که در ۹ ماه اول سال جاری میلادی (۲۰۱۹) دو هزار و ۵۶۳ غیرنظامی در افغانستان کشته و پنج هزار و ۶۷۶ غیرنظامی دیگر نیز زخمی شده‌اند.
لطف علی سلطانی-روزنامه اطلاعات روز