شفقنا افغانستان – با آنکه قالین و گلیم افغانستان شهرت خوبی در جهان دارد اما کارخانههای کمتری در بخش قالینبافی کشور فعالیت میکند. کار بافت بیشتر قالینهایی که در افغانستان تولید و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه میشود، در خانهها و بر دوش زنان و کودکان قرار دارد.
به گزارش خبرگزاری شفقنا افغانستان؛ معصومه سلطانی نماینده زنان قالینباف در کمپسخی شهر مزارشریف، مرا به خانهای میبرد که خانم خدیجه با سه فرزندش مصروف قالینبافیاند. خانم خدیجه با گویِش هزارهگی میگوید پنج سال میشود مصروف قالینبافی است. او گفت: «چهار نفر کار میکنیم. وظیفه ما همین است. از طریق همین کار، نان پیدا میکنیم. کارگر نداریم». خانم خدیجه میگوید هر متر قالین را ۲ هزار افغانی (۲۵) دلار میبافد.
خانوادههایی که در افغانستان مصروف قالینبافیاند، بیشتر به دید اقتصادی به این حرفه مینگرند تا هنر.
کمپ سخی در ۲۵ کیلو متریِ شرق شهر مزارشریف قرار دارد. در این کمپ ۳ هزار خانواده زندگی میکنند که ۴۰ درصد آن مهاجرین عودت شده و ۶۰ درصد آن بیجا شده جنگهای شمال و شمالشرق افغانستان هستند.
زنان و چالشهای قالینبافی
معصومه سلطانی نماینده زنان قالینباف در کمپ سخی میگوید: «حدود هفت سال است که از ایران برگشتهام. سواد هم ندارم در هر جایی که شناخت پیدا کنم مشکلات مردم (زنان) را مطرح میکنم، مردم را در موسسات معرفی میکنم بخاطر یتیمهایشان که از آن دفتر کمک بگیرند».
عبدالباسط عینی، رئیس اداره انکشاف دهات ولایت بلخ به خبرنگار یورونیوز میگوید: «برای ۵۰۰ خانواده مهاجر و عودت شده که از کشورهای خارجی عودت کردهاند در ولایت بلخ و در ولسوالیهای مختلف، دستگاههای قالینبافی با یک مقدار پشم و سایر نیازمندیهای که بر یک دستگاه قالینبافی ضرورت است، از طریق برنامه انکشاف صنایع روستایی توزیع شد».
گذشته قالینبافی در افغانستان به ولایت های مرکزی و شمال افغانستان برمیگردد و این مناطق همچنان از مهمترین اماکن تولید قالین در این کشور شمرده میشوند. قالین و گلیمهایی که در این کشور بافت میشود، از پشم گوسفند است که توسط زنان و کودکان بافت میشود.
خانم خدیجه درباره زمان لازم برای بافت یک قالین گفت: «اگر قالین ۷ و نیم متر باشد در چهار ماه و اگر ۴ متر باشد در سه ماه تمام میشود».
قالین افغانستان با بیش از ۳۰ نوع طرح، بافت میشود که مشهورترین آنها؛ ترکمنی، قزاق، بامیانی، مزاری، آقچه، جوزجانی و چوب رنگ هستند.
چالشهای قالینبافی در افغانستان
قالین افغانستان با آنکه در بازارهای جهانی جایگاه خوبی قرار دارد، اما در افغانستان کمتر به رشد این صنعت توجه شدهاست. در چند سال اخیر به دلایل مختلف، از۱۲۰ شرکت قالینبافی در شمال افغانستان، تنها ۱۲ شرکت باقی ماندهاست.
عبدالستار بیگزاده، رئیس اتحادیه مؤلدین و صادر کنندگان قالین در شمال افغانستان، دلیل اُفول شرکتهای قالینبافی را کاهش تقاضای مارکیت(بازار)های بیرونی عنوان کرد و گفت: «تقاضای مارکیتهای بیرونی در آن حدی که [قبلا] بود، فعلا نیست».
بیگزادهه با اشاره به کاهش شمار قالینبافیها افزود: «در شمال افغانستان ۱۲۰ کمپنی مطرح بود. فعلا صفحات شمال را ۱۲ یا ۱۳ کمپنی است که رهبری میکند».
ولایات شمال و شمالشرق افغانستان در چند سال اخیر گواه ناامنیهای بیشتری بودهاست. سقوط دوبار ولایت قندز در شمالشرق و در تصرف بودن اکثر ولسوالیهای ۸ ولایت دیگر شمال و شمالشرق افغانستان به دست گروههای مخالف دولت، از دیگر عواملیاست که بازرگانهای افغانستان کارخانههای تولیدیشان را در این ولایات مسدود کنند.
عبدالباسط عینی رئیس اداره انکشاف دهات ولایت بلخ با اشاره به برنامههای دولتی برای حمایت از حرفههای زنان میگوید: «وزارت انکشاف دهات افغانستان برنامهی را روی دست گرفته که توانمندی انکشاف اقتصادی زنان است».
او تصریح نموده افزود: «در این برنامه در چهار ولسوالی ولایت بلخ تحت پوشش قرار میگیرند و در آنجا با خانمها در تمام بخشها، نهتنها در بخش قالینبافی، بلکه سایر حرفههایی که در اینجا توسط خانمها پیشبرده میشود، در نظر است که کمک صورت بگیرد».
اداره انکشاف دهات ولایت بلخ همچنان در این رابطه گفت: «در ولایت بلخ افغانستان بیش از ۴ هزار فامیل عضو اتحادیه پسانداز هستند، که آنها از پول پسانداز خود در بخشهای مختلف در این ولایت سرمایهگذاری میکنند. با اتحادیه پساندازان زنان در ولایت بلخ افغانستان، دولت این کشور نیز یک مقدار پول کمک میکند.»
جایگاه قالین افغانستان در بازارهای جهانی
به صنعت قالینبافی افغانستان در حالی کمتر توجه صورت شده که قالین این کشور در یازده سال اخیر مقام نخست را در میان ۸۰ کشور بهدست آوردهاست.
بیگزادهه میگوید: « قالین افغانستان توانسته که در بین ۸۰ کشور مقام اول را کسب کند.» وی با اشاره به توانایی این صنعت در عرصه جهانی افزود: «یازده سال قالین افغانستان در بین ۸۰ کشور دنیا، ۸۰ کشوری که قالین تولید میکند، در بین آنها توسط متخصصان خوب آمریکایی و اروپایی از لحاظ کیفیت، جنسیت، نوعیت و خصوصیات قالین را در کتهگوری(دسته)ها قرار میدهند و مقام اول را افغانستان کسب میکند. البته نهتنها امسال بلکه سالهای گذشته هم سکتور قالین افغانستان مقام خوب در سطح دنیا گرفته بوده.»
قالین افغانستان در میان ۸۰ کشور در حالی یازده سال پی هم مقام نخست را از آن خود میکند که شهروندان این کشور توان خریداری قالین افغانستان را ندارند. یکی از عواملی که شهروندان این کشور قادر به خرید قالین این کشور نیستند، گران بودن هزینه آن گفته میشود.
قیامالدین قاطع یکی از قالینفروشان در شهر مزارشریف افغانستان میگوید که شهروندان افغانستان از اینکه هزینه قالین این کشور بلند (بالا) است، بیشتر از قالینهای وارداتی؛ ایران و ترکیه خریداری میکنند. آقای قاطع میگوید: «مردم توان خریدن قالین افغانی را ندارد، بخاطر همین آنها از قالینهای ایرانی و ترکیه بیشتر خریداری میکنند چون قیمت آن نسبت به قالین افغانی کم است».
صادرات قالین در زون شمال افغانستان نظر به دو سال قبل ۲۰ درصد کاهش پیدا کردهاست.
گشایش دهلیز هوایی در شمال افغانستان
اخیرا دولت برای صادرات کالاهای بازرگانها سومین دهلیز هوایی (که فرودگاه مولانا جلالالدین محمد بلخی در شهر مزارشریف ولایت بلخ میباشد)، را در ۱۹ جدی ۱۳۹۷ در شهر مزارشریف برای سهولت به بازرگانها ایجاد کردهاست. در نخستین محموله تجاری، ۵ تُن میوه خشک به شهر لندن بریتانیا صادر شده بود.
عبدالله رحمنقُل از بازرگانهای قالین در شهر مزارشریف معتقد است که دولت افغانستان باید هزینهای را که برای دهلیز هوایی از طرف شرکتها پرداخت میکند، به شرکتها باز گرداند تا آنها پول را در بخشهای دیگری سرمایهگذاری کنند.
رحمنقُل میگوید: «کمکهایی که دولت در دهلیز هوایی میکند، ۸۰ درصد که ۲۰ درصد آنرا شرکت میپردازد، همان ۸۰ درصد برای شرکتها کمک شود که از آن استفاده خوب کنند در افغانستان.»
در افغانستان سه دهلیز هوایی دیگر نیز وجود دارد که نخستین دهلیز هوایی در کابل مرکز افغانستان، دومین دهلیز آن در ولایت قندهار در جنوب و سومین دهلیز هوایی در شهر مزارشریف ولایت بلخ در شمال افغانستان قرار دارند.