- خبرگزاری شیعیان افغانستان | Afghanistan – Shia News Agency - https://af.shafaqna.com -

مطهرنیا در گفت وگو با شفقنا:تنها راه دولت عراق پاسخگویی به نیازهای مطرح مردم است

شفقناافغانستان- علی رغم تلاش نیروهای امنیتی عراق برای کنترل اوضاع داخلی کشور و اعلام حکومت نظامی؛ هزاران تظاهرات کننده همچنان در خیابان های بغداد حضور دارند. نیروهای امنیتی از گاز اشک آور و مهمات واقعی در مقابله با معترضان استفاده می کنند. عده ای از نقابداران که هویت آنها مشخص نیست نیز به تظاهر کنندگان در بغداد حمله کردند. این تظاهرات که بزرگ ترین اعتراض های خیابانی در عراق پس از حمله سال ۲۰۰۳ ایالات متحده به این کشور محسوب می شود، به دلیل خشم عمومی از فساد شدید در دولت و مشکلات اقتصادی آغاز شده است؛ معترضان خواستار اصلاحات اقتصادی و حاکمیتی هستند.

دکتر مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل بین الملل و آینده پژوه، می گوید: اگر دولت و حکومت عراق نتواند آنگونه که بایسته است بحران موجود را ادراک و در حل این بحران زمینه های ایجاد فضای مناسب برای پاسخگویی به خواسته های مردم را فراهم سازد، این حرکت های اعتراضی می تواند قدرتمندانه تر باشد، این بار در منطقه سرکوب تظاهرات و خواسته های مردم و طغیان های موجود، نه تنها در عراق بلکه در لبنان و سوریه و مکان های دیگر، هزینه های بسیار بالاتری از گذشته برای حکام به دنبال خواهد داشت. سرکوب می تواند یک یا دو بار پاسخگو باشد، اما انرژی بسیار زیادی را در جامعه انباشته می کند که در صورت طغیان های مجدد می تواند بسیار تخریب گرتر از گذشته چهره نشان دهد.

 متن گفت وگوی شفقنا با دکتر مطهرنیا را می خوانید:

* در عراق دور دوم اعتراضات مردمی را شاهدیم که این بار شدت بیشتر اعتراضات و اعتصابات متأسفانه قربانیانی را به همراه داشته است. ریشه و علل اعتراضات در عراق را منوط به چه مسایلی می دانید؟

عراق امروز در یک تحول عظیم تاریخی قرار گرفته است، این تحول عظیم تاریخی محصول فرآیندها و روندهایی است که از گذشته به وجود آمده و اکنون پیامدها و پژواک های آن گریبانگیر عراق امروز و حتی تمام منطقه خواهد شد. آنچه که اکنون مشاهده می کنیم محصول یک روند تاریخی تغییر و تحولات فزاینده در کشورهای خاورمیانه است که از علل داخلی و بیرونی برخوردار بوده است.

امروز در عراق دانایی ملت ها در برابر قدرت دولت ها صف آرایی کرده است

جامعه موجود در منطقه بر اثر ایجاد فضاهای معنادار و تعریف شده ای در قالب انقلاب ها و جنبش های گوناگون سطح توقعش افزایش پیدا کرد، دچار نوعی دگرگونی عظیم ناشی از انقلاب اسلامی در ایران و بهار عربی شد و براساس آنچه که امروزه باید گذار از اتاق شیشه به گوی بلورین خواند – که در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ بیان کردم- اکنون دانایی ملت ها در برابر قدرت دولت ها صف آرایی کرده است و با افزایش سطح دانایی ملت ها، شاهد ایجاد فضای خاص و اراده معطوف به دگرگونی هستیم فلذا این تغییر و تحولات بنیادین در سه تا چهار دهه گذشته از یک سو، حضور کشورهای بیگانه و تسریع در ایجاد این تغییر و تحولات از سوی دیگر، زمینه ساز اراده معطوف به دگرگونی های جدید در دهلیزهای هزار توی تغییر و تحولات کنونی شده است؛ به گونه ای که اگر ما زمانی در منطقه شاهد بیداری اسلامی یا بهار عربی یا جنبش هایی مانند جنبش سبز یا انقلاب های رنگین دیگری در کشورهای مختلف منطقه و پیرامون خویش بوده ایم، امروز شاهد انقلاب فرو دستان علیه فرادستانی هستیم که چندین دهه است در سایه این تغییر و تحولات و دگرگونی ها، وعده های متفاوتی را نسبت به فرودستان در جهت رسیدن به یک وضعیت مطلوب و شایسته تر ارایه کردند و اکنون همانانی که گاه و بیگاه وضعیت های مختلف موجود را زیر پرسش می گذارند تا به کمک همین طبقات و آستانه حرکت های تغییر دهنده آنها بتوانند به اهداف تعریف شده خود دست یابند، مورد پرسش همین طبقات و اقشار گوناگون در برابر وعده هایی شده اند که از جایگاه حرکت های دگرگون ساز خود به مردم وعده داده اند.

امروز دولت حاکم بر بغداد، دولت حاکم بر ریاض، همه دولت های متفاوت منطقه باید پاسخگوی این نیاز مردم به ایجاد فضایی مناسب برای دستیابی به زندگی مطلوب تری باشند که در نظام بین الملل بر اثر گسترش دانایی ملت ها به یک سبک معنادار و تعریف شده، مورد توجه است. مردم در یک وضعیت تطبیقی در زمانه نوتطبیق گرایی قرار گرفتند. اگر در زمان سید جمال الدین اسد آبادی شاهد یک دوره تطبیق گرایی در جهت انطباق موفقیت های شرق با غرب بودیم یا در دوره جنگ های صلیبی به بعد، این غرب بود که خود را با شرق تطبیق داد و پرسید که چرا ما عقب مانده ایم، اکنون نیز یک دوره نو تطبیق گرایی آغاز شده است که در آن مردم کشورهای گوناگون اساساً خود را با گذشته خود از یک سو و از سوی دیگر با حال کشورهایی که توانسته اند به سرعت پیشرفت کنند، تطبیق می دهند و این پرسش را مطرح می کنند که چه دلایلی موجب شده است که علی رغم همه کوشش هایی که توسط آنها در دهه های اخیر برای دستیابی به وضعیتی مطلوب تر صورت گرفته است، نتوانستند به اهداف تعریف شده خود دست یابند. از این روست که یک نوع جهت گیری تغییر دهنده و اعتراضی را شروع کرده اند.

* برخی علاوه بر عوامل داخلی از جمله خواسته مردم مبنی بر اصلاحات اقتصادی و مبارزه حکومت با فساد، معتقدند دست های مداخله گر خارجی ها در تشدید اعتراضات مردم عراق را نباید نادیده گرفت، به نظر شما چه عواملی  خارجی در حوادث اخیر عراق دخالت داشته و دارند؟

عوامل خارجی بر موج اعتراضات مردم عراق سوار می شوند تا زودتر به اهداف خود برسند

به هر تقدیر در بافت های موقعیتی که اینگونه مسایل پیش می آید، نیروهای گوناگونی که در محیط حضور دارند و هرکدام اهداف متفاوتی را دنبال می کنند مانند موج سواران حرفه ای از امواج برخواسته در جهت موج بازی های خود استفاده خواهند کرد، این یک امر طبیعی است که وقتی تحولی در حوزه های گوناگون صورت می پذیرد، این تحولات توسط کنشگران و کنش ورزان و کنش وران گوناگون رصد می شود و هرکدام از اینها چه کنشگران و چه کنش ورزان و چه کنش وران تلاش می کنند در حد توانایی خود با توجه به اهداف تعریف شده خویش از آن بهره ببرند و بتوانند به طبع اهداف خود را با توجه به امواج به وجود آمده، با هزینه های کمتر و سرعت بیشتر مورد توجه و دستیابی قرار دهند.

بقایای رژیم بعث چون یک ویروس در محیط سیاسی عراق باقی ماندند

* احتمال می دهید در دخالت عوامل خارجی علاوه بر برخی از کشورها، بقایای رژیم بعث نیز فعال باشند و فعالیت هایی مخرب گر در میان اعتراضات داشته باشند؟

بقایای رژیم بعث همواره چون یک ویروس در محیط سیاسی عراق باقی ماندند یا خود را به محیط های بهتری در جهت تحرک رساندند یا در انتظار مساعد شدن محیط برای فعالیت بیشتر باقی ماندند. براساس نظریه طبیعی که می گوید ماده از بین نمی رود بلکه از شکلی به شکل دیگر در می آید، این قانون نیز در دنیای سیاست حاکم است، در دنیای سیاست نیز هیچ ماده ای از هیچ کنشگری کاملاً خاموش یا از بین نمی رود بلکه از شکلی به شکل دیگر درآمده و در یک فضای مساعد دیگر با توجه به توانایی که اندوخته یا می تواند در آن فضا به دست آورد، وارد عمل می شود.

شاهد نوعی واگرایی توده ها از گروه های سیاسی در عراق هستیم

* جریان های مختلفی در عراق از دیرباز حضور و فعال بودند، در شرایط فعلی، هر یک از این جریان ها در سمت و سو دادن اعتراضات به مسالمت چه نقشی می توانند ایفا کنند و تاکنون هر یک از جریان ها توانستند در این مسیر نقشی مثمر ثمر داشته باشند؟ 

امروز نقش گروه های سیاسی مانند همیشه مورد توجه است، اما با توجه به عملکرد گروه های سیاسی گوناگون و تجربه حرکتی آنها در وعده دادن به توده های مردم و عدم عمل به آن وعده ها به دلایل گوناگون در ساختار قدرت، ما شاهد نوعی واگرایی توده ها از این حرکت ها هستیم. البته به هر تقدیر نمی توان بگوییم که تأثیرگذار نیستند، اما اثرات آنها کاهش یافته است به گونه ای که هرکدام از آنها که به میدان می آیند به طور کامل نمی توانند همه مردم را جذب کنند و آنان را در مسیر آرامش قرار دهند یا براساس درک موقعیت مکانی و زمانی که در آن قرار گرفتند، راهکاری را پیشنهاد کنند که آرامش به ملت و کشور عراق بازگردد. اگر جریان های سیاسی با مردم همراه شوند و در کنار آنها قرار گیرند، می توانند آنان را در مسیر ایجاد یک وضعیت با ثبات تر حرکت دهند.

* ایران و عراق از دیرباز مراودات اقتصادی، فرهنگی و… بسیاری داشتند و هر دو کشور همواره از ارتباطات مناسب و ثمربخش سخن گفتند، برخی معتقدند یکی از اهداف و خواسته های خارجی ها در آشوب های اخیر عراق این است که در این اعتراضات جریان سازی هایی علیه ایران داشته باشند و در نهایت این اعتراضات و برهم خوردن اوضاع عراق به ضرر ایران تمام شود. ارزیابی شما در این باره چیست و آیا این کشورها یا افراد با به راه انداختن آشوب در عراق به اهداف خود علیه ایران خواهند رسید؟  

ایران و عراق پس از طی مسیری از اصطکاک تاریخی معنا دار در دهه های گذشته، تحت عنوان جنگ ایران و عراق، به  پیوندهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی که با هم داشتند، رسیدند و توانستند زمینه های وجود اصطکاک را به همکاری تبدیل کنند. اما نکته دیگری که مطرح است، این است که این زمینه های همکاری در درون خود، بنا بر طبیعت حرکت های سیاسی، ضد خود را نیز پرورش داده است و بدین ترتیب موجب شده که هم اکنون شاهد ایجاد فضایی باشیم که این اصطکاک ها در درون بخش هایی از توده های مردم رقم بخورد و به گونه ای حرکت های موجود در عراق جهت گیری ضد ایرانی نیز پیدا کند.

دولت عراق فضای مناسب برای پاسخگویی به خواسته های مردم را فراهم سازد

* پارلمان عراق روز گذشته جلسه ویژه بررسی خواسته های معترضان و اصلاحات دولتی را با حضور ۲۲۸ نماینده، برگزار کرد و تصمیماتی در این زمینه گرفته شد، این رویکردها برای کسب رضایت مردم مناسب است؟ دولت و حکومت عراق با چه شیوه ها و راهکارهایی می تواند آرامش را به عراق بازگرداند؟

من فکر می کنم این رویکردها راهکار مناسبی خواهد بود اگر این جهت گیری بتواند موجب ایجاد فضای مثبت برای پاسخگویی به بخشی از نیازهای مطرح مردم باشد، اما اینکه جلسات تشکیل شود و در پرتوی این جلسات شاهد جهت گیری های مثبت در پاسخگویی به نیازها و خواسته های مردم عراق نباشیم، کم کم این معنا نیز جایگاه خود را از دست خواهد داد همانگونه که هم اکنون نیز به واسطه انجام این جلسات و عدم ایجاد فضای مناسب همکاری با مردم و خواسته های مردم موجب شده است که دور دوم حرکت های انقلابی جدید در چارچوب خاص طبقات فرودست جامعه در عراق گسترش پیدا کند. بنا به آنچه خود در پرسش اول گفتید، اعتراضات بسیار فراتر و گسترده تر از دور اول خود را به نمایش گذاشته، اگر این جلسات انجام شود و نتواند آنگونه که بایسته است بحران موجود را ادراک و در حل بحران موجود زمینه های ایجاد فضای مناسب برای پاسخگویی به خواسته های مردم را فراهم سازد، می تواند قدرتمندانه تر حرکت کند، این بار در منطقه سرکوب تظاهرات و خواسته های مردم و طغیان های موجود، نه تنها در عراق بلکه در لبنان و سوریه و مکان های دیگر، هزینه های بسیار بالاتری از گذشته برای حکام به دنبال خواهد داشت. سرکوب می تواند یک یا دو بار پاسخگو باشد اما انرژی بسیار زیادی را در جامعه انباشته می کند که در صورت طغیان های مجدد می تواند بسیار تخریب گرتر از گذشته چهره نشان دهد.