شفقناافغانستان-مردمِ نِنِتس هزاران سال بههمراه گلههای گوزن خود در سراسر شبهجزیره یامالا در قطب شمال روسیه کوچ کردهاند. با تغییر فصل از پاییز به زمستان، شبهجزیره یامال به سرزمینی یخی و پوشیده از برف با رودخانهها و دریاچههای در هم تابیده تبدیل میشود. این دگرگونی به نِنِتس ها امکان میدهد با کمک سورتمه و گله گوزنها از مراتع تابستانی در شمال به مدار قطب در جنوب کوچ کنند. آنها هزاران کیلومتر را در مسیرهای سنتیِ کوچ میپیمایند.
مردمِ نِنِتس هزاران سال بههمراه گلههای گوزن خود در سراسر شبهجزیره یامالا در قطب شمال روسیه کوچ کردهاند. در اکتبر سال ۲۰۱۶، اَلجِرا اَلی به سیبری در شمالغرب سفر کرد تا به یکی از این خانوادهها بپیوندد و شیوه زیستشان را از پاییز تا زمستان به تصویر بکشید.
لِنا با شوهرش لیونیا و فرزند ۴ سالهشان کریستینا و ۳ سگ به نامهای خوتویا، خاداک و تِوا زندگی میکنند.
منظره بی انتهای تندرا در فصل پاییز محل بازی کریستینای ۴ ساله است. او یخهای نازک را میشکند و برکههای کوچک آب درست میکند. با رسیدن زمستان، لایههای یخ سختتر میشود و کریستینا روی زمینهای یخبسته اسکیت میکند.
با تغییر فصل از پاییز به زمستان، شبهجزیره یامال به سرزمینی یخی و پوشیده از برف با رودخانهها و دریاچههای در هم تابیده تبدیل میشود. این دگرگونی به نِنِتها امکان میدهد با کمک سورتمه و گله گوزنها از مراتع تابستانی در شمال به مدار قطب در جنوب کوچ کنند. آنها هزاران کیلومتر را در مسیرهای سنتیِ کوچ میپیمایند.
یکی از راههای مهم که به تطبیق نِنِتس ها با شرایط آب و هوایی کمک کرده است، زیستن در چادرهای سرخپوستی مخروطیشکل به اسم «چام» است. این چادرها در مقابل طوفانهای سنگین، یخ و بادهای شدید مقاومت میکند و خانوادهای که درون آن زندگی میکند از هر گزندی ایمن است.
ریتم زندگیِ نِنِتس ها توسط حیواناتشان تعیین میشود. نیاز گوزنها به چریدن صاحبان آنها را وادار به حرکت میکند، اما این انسانها هستند که کوچ را هدایت میکنند. درحالیکه مردان مشغول بستن گله با طناب هستند، زنان سعی میکنند حیوانات را کنار یکدیگر نگه دارند. لِنا ساعتهای طولانی به همراه سگها در اطراف گلهای با ۸۰۰ گوزن چرخ میزند تا این قسمت از کار تمام شود. این کار بسیار خستهکننده است و به توجه دائمی نیاز دارد.
سورتمهها بخشی مهم از زندگی نِنِتس ها هستند. این ابزار در تمام ابعاد سفر و کوچ و برای ذخیره مواد استفاده میشوند. دو سورتمه فقط به غذا اختصاص دارد. آنها مثل یخچالهای سیار عمل میکنند و برای ذخیرهکردن گوشت، نان، کره و سایر مواد غذایی بهصورت یخزده استفاده میشوند.
سگها در فرهنگ نِنِتس حکم اعضای خانواده را دارند. لِنا و همسرش، لیونا، ۳ سگ دارند که برای محافظت از گله ضروریاند.
لِنا ۹ ماهه باردار است. مادربزرگ او، پراسکویا، در همان چادر مخروطیشکل به کمک همسایگانی که در مورد تولد بچه تجربه داشتند و به منزله ماماهای محلی کار میکردند، ۵ بچه بهدنیا آورده است. اما از دهه ۱۹۶۰، نِنِتس ها با هواپیما به بیمارستان شهر منتقل میشوند تا در آنجا وضع حمل کنند.
برای زندهماندن در این شرایط باید مرتب فعالیت کرد. برای مثال، برای اینکه همیشه بدن گرم بماند، باید هیزم شکست یا با استفاده از تبر یخها را شکست و آب آورد. اینها کارهایی است که در همه فصول به صورت روزانه انجام میشود. حتی وقتی دمای هوا زیر ۵۰ درجه سانتیگراد باشد.
در فرهنگ نِنِتس، کارهای درونِ چادر، مانند همه کارهای خانه، آشپزی یا مراقبت از فرزندان و سگها همه برعهده زنان است. انجام کارهای زنان توسط مردان ممنوع است. لِنا در اوقات فراغت خود دستکش و چکمه میدوزد و آنها را با نخ بهدستآمده از پشم گوزن تزئین میکند. کریستینای ۴ ساله تمام مدت در کنار مادرش است.
نِنِتسها در طی سالها برای محافظت نورسیدهها در زمان کوچ در خشنترین آب و هوا خود را تطبیق دادهاند.
نِخان (سورتمه زنانه) طوری طراحی میشود که بتواند به منزله گهواره نوزاد عمل کند. گهوارهها معمولاً از چوب درست میشوند و تخممرغیشکل هستند. این گهوارهها ۴ قلاب دارند که بتوان به کمک آنها گهواره را از سقف چام آویزان کرد. گهواره را پر از خزه خشک میکنند تا هم جای نرمی برای نوزاد فراهم شود و هم رطوبت را جذب کند و در طول کوچ بتوان آن را عوض کرد.
پراسکویا ۹۶ سال دارد و مسنترین نِنِتِس در قیدحیات در تندراست. سن او مانعی برای فعالیتهای روزانه او در خارج از خانه شامل تیمار گله و هیزمشکستن نیست. او یک قصهگوی بزرگ نیز هست و داستانهایش را با خانواده به اشتراک میگذارد و از این طریق عقلانیت را به آنها منتقل میکند.
مردم نِنِتس برای هزاران سال زندگی عشایری داشتهاند. خانواده خودی یکی از ۱۲۰۰۰ نِنِتسی است که از همان مسیری کوچ میکنند که اجدادشان طی این مدت کوچ کردهاند. اما آب و هوا شرایط زندگی آنها را تحتتأثیر قرار داده است: دو سال پیش که در اواسط ماه فوریه باران بارید و تندرا تبدیل به بستری از یخ شد، هزاران گوزن که دیگر نمیتوانستند از گلسنگ تغذیه کنند، از گرسنگی تلف شدند.
منبع: The Guardian
مترجم فرادید: عاطفه رضواننیا