شفقنا افغانستان – تخریب آرامگاه استاد خلیلالله خلیلی، شاعر نامدار فارسی سرای افغانستان در محوطه دانشگاه کابل توسط طالبان، با محکومیت گسترده اهالی فرهنگ، ادب و هنر افغانستان مواجه شده و در تداوم ستیز طالبان با فرهنگ، ادبیات و تمدن افغانستان و زبان فارسی دانسته شده است.
به گزارش خبرگزاری شفقنا افغانستان، طالبان در روزهای اخیر آرامگاه خلیلالله خلیلی را در نزدیکی مقبره سید جمالالدین افغانی در محوطه دانشگاه کابل تخریب کردهاند.
ویدیویی در شبکههای اجتماعی منتشر شده که در آن دیده میشود طالبان با یک ماشین بزرگ، در حال تخریب قبر خلیلالله خلیلی هستند.
منابعی از دانشگاه کابل به رسانهها گفتهاند که طالبان اکنون در محل آرامگاه خلیلالله خلیلی، انبار چوب و مواد سوخت ساختهاند.
مسئولان طالبان در دانشگاه کابل تا اکنون در مورد دلیل تخریب آرامگاه خلیلالله خلیلی، توضیحی ارائه نکردهاند.
وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان نیز تا اکنون در مورد تخریب آرامگاه این شاعر بزرگ سکوت کرده است.
طالبان از زمان بازگشت به قدرت، بارها اقدام به تخریب اماکن فرهنگی و آرامگاهها و محلات یادبود شخصیتهای سیاسی و فرهنگی افغانستان کردهاند؛ از جمله تخریب میدان شهید مزاری در غرب کابل، آرامگاه احمد شاه مسعود در پنجشیر، تخریب تندیس شهید مزاری در بامیان و تخریب تندیس امیر علیشیر نوایی در بلخ.
«تداوم ستیز با فرهنگ و تمدن و زبان فارسی»
در پی تخریب آرامگاه خلیلالله خلیلی توسط طالبان، شماری زیادی از چهرههای سیاسی، فرهنگی و ادبی افغانستان این اقدام محکوم و نکوهش کردند.
نصیر احمد فایق، سرپرست نمایندگی افغانستان در سازمان ملل متحد نوشته است: «تخریب آرامگاه استاد خلیلالله خلیلی توسط طالبان را شدیداً محکوم میکنم. این عمل، ادامهی تعصب و دشمنی این گروه با تنوع قومی، تمدن، فرهنگ و هویت افغانستان است.»
او افزوده است: «این تخریب تصادفی نیست؛ بخشی از پروژهی محو حافظهی جمعی، نابودی نمادهای مقاومت فرهنگی و تحمیل فراموشی بر ملتی است که تاریخش سرشار از مبارزه برای هویت و استقلال است.
طالبان از بودای بامیان تا آرامگاه استاد خلیلی، ثابت کردهاند که دشمن اصلیشان ارزشهای ملی، فرهنگ، اندیشه و حافظهی تاریخی افغانستان است.»
آقای فایق در ادامه نوشته است: «اعمال طالبان هر روز آشکارتر میسازد که طالب و طالبانیزم در افغانستان ریشهی ملی و مردمی ندارند و بر مردم این سرزمین تحمیل شدهاند.»
محمد واعظی از شاعران افغانستان نیز نوشته که «تخریب مقبره خلیلالله خلیلی یکی از مصادیقی است که در ادامه فرهنگزدایی از آثار تاریخی در شمال توسط مهمند، تخریب بودای بامیان و…قرار میگیرد.»
او افزوده است: «به نظرم جریانهای سیاسی و فرهنگی که دغدغه زبان فارسی در افغانستان دارند باید به این سوال پاسخ دهند که چگونه و با چه ابزاری میتوانند از زبان فارسی محافظت کنند در افغانستان؟ آیا محافظت از زبان فارسی انگیزه لازم برای مبارزه سیاسی و نظامی تولید میکند و اگر میکند در کدام ولایات و ولسوالیها، اگر برای امر فرهنگی مبنای سرزمینی تعیین نشود در واقع امکان مبارزه سیاسی و نظامی و حفاظت از بین میرود. تعیین حدود سرزمینی و مرزهای مشخص اولین قدم برای جدا کردن خود از دیگری است و آیا فارسیزبانان افغانستان به این درک سیاسی رسیدهاند؟»
محب مدثر، روزنامهنگار شناخته شده و از دادستانهای دادگاه مردمی برای زنان افغانستان نیز نوشته است: «اگر این خبر درست باشد، جلوه دیگری از فرهنگستیزی طالبان را به نمایش میگذارد.»
او گفته است: «استاد خلیلی،یکی از بزرگترین چکامهسرایان زبان فارسی افغانستان، شاعر اسلامگرا بود که اشعار زیادی در مدح اسلام، جهاد، احمدشاه ابدالی و حتی ضیاءالحق سروده. هیچ کدام اما مانع دشمنی طالبان با او، زبان و فرهنگ او نشد.»
«خلیلالله خلیلی کی بود؟»
خلیلالله خلیلی در سال ۱۲۸۶ خورشیدی در باغ جهانآرای کابل به دنیا آمد. پدرش، محمدحسینخان مستوفیالممالک، وزیر مالیه دربار امیر حبیبالله خان بود و از بزرگان منطقه کوهستان در شمال کابل به شمار میرفت.
کودکی خلیلی با رنج و سختی همراه بود. مادرش را در هفت سالگی از دست داد. پس از ترور امیر حبیبالله خان و به قدرت رسیدن امانالله خان، پدرش به دستور شاه جدید اعدام شد. این رویداد تلخ، زندگی او را دگرگون کرد. در پی این حوادث، خلیلی به ولایت پروان (وطن آبایی او) رفت و در آنجا تحت نظر بزرگان منطقه، ادبیات کلاسیک و دیگر علوم سنتی را آموخت. گفته میشود او تا حد زیادی خودآموخته بوده است.
خلیلی یکی از آخرین شاعران بزرگ کلاسیک فارسیزبان و از پیشگامان شعر نو در افغانستان محسوب میشود.
او علاوه بر شاعری، یک مورخ و نویسنده برجسته نیز بود و بیش از ۵۰ اثر در زمینههای مختلف ادبی، تاریخی و فلسفی از خود بر جای گذاشت. از جمله آثار مهم او میتوان به شرح زندگی میرزا عبدالقادر بیدل و کتاب «عیاری از خراسان» درباره زندگی امیرحبیبالله کلکانی اشاره کرد.
پس از کودتای کمونیستی ۱۳۵۷، او به شدت با حکومت جدید مخالفت کرد و به آلمان، سپس آمریکا و در نهایت به پاکستان پناهنده شد.
او در بهار ۱۳۶۶ خورشیدی در اسلامآباد پاکستان درگذشت و جسدش بر اساس وصیت خودش در گورستان «آوارگان افغان» در حومه شهر پیشاور به خاک سپرده شد.
شورای وزیران افغانستان به رهبری حامد کرزی در سال ۱۳۹۱ خورشیدی تصمیم گرفت جسد آقای خلیلی را از پشاور به کابل منتقل کند و در نزدیکی آرامگاه سید جمالالدین افغانی در دانشگاه کابل به خاک بسپارد.
