شفقنا افغانستان- افغانستان امروز در قلب یک طوفان انسانی است. میلیونها بازگشتکننده اجباری، زنانی که از جامعه حذف شدهاند، خانوادههای بیسرپناه پس از زلزله و سیستمهایی که دیگر تحمل نمیکنند، همه نشانههایی از بحرانی است که دیگر فقط «اضطراری» نیست بلکه به سوی فروپاشی کامل انسانی در حرکت است.
افغانستان در سال ۲۰۲۵ با تشدید بیسابقه بحران انسانی روبروست؛ بحرانی که طبق گزارش ۱۵ صفحهای کلستر جهانی حفاظت صادرشده در ۳۱ اکتوبر، «یکی از شدیدترین وضعیتهای اضطراری بشری در جهان» محسوب میشود.
به گزارش شفقنا افغانستان؛ این گزارش هشدار میدهد که در مقایسه با سال گذشته، نیازهای انسانی در افغانستان نه تنها کاهش نیافته بلکه به دلیل ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی بهطور چشمگیری گسترش یافته است.
سه محور اصلی تشدید بحران
بر اساس گزارش GPC سه عامل کلیدی که در تشدید این بحران نقش داشتهاند:
۱. بازگشتهای اجباری گروهی پناهندگان از ایران و پاکستان
۲. بلایای طبیعی مکرر و فاجعهبار مانند زلزله، سیل و خشکسالی
۳. نقض سیستماتیک حقوق بشر بهویژه محدودیتهای شدید علیه زنان و دختران در حوزههای آموزش، اشتغال و مشارکت عمومی.
از آغاز سال جاری تا پایان سپتامبر، نزدیک به ۲.۸ میلیون پناهجوی افغان از ایران و پاکستان به کشور بازگشتهاند. بیشتر آنها بهصورت اجباری و بدون برنامهریزی پیشبینیشده اخراج شدند. این جریان گسترده، زیرساختهای پیشازهم فرسوده افغانستان و جوامع محلی میزبان را تحت فشار شدید قرار داده و تقاضا برای سرپناه، آب، غذا، خدمات بهداشتی و معیشت پایدار را به سطح بحرانی رسانده است.
در همین راستا زلزله ۶.۳ ریشتری روز ۳۱ اوت در شرق افغانستان بهویژه در ولایت کنر ویرانیهای گستردهای بهبار آورد. بیش از ۲۲۰۰ نفر کشته نزدیک به ۴۰۰۰ نفر زخمی و حدود ۷۰۰۰ خانه کاملاً فروریخت. صدها خانواده همچنان بدون سرپناه مناسب در خیمههای ناپایدار و نامناسب زندگی میکنند.
صدای قربانیان: بین اخراج و بدر
عبدالحمید، سرپرست خانوادهای ششنفره در ولایت فاریاب، پنج ماه پیش از ایران اخراج شد. او امروز در خانه برادرش ساکن است و بدون درآمد پایدار به کمکهای غذایی وابسته است.
«من یک چهار دیواری داشتم اما نتوانستم آن را آباد کنم. حالا پنج تا شش تا نانخور دارم… خدا شاهد است حیران ماندهایم.»
فریدالله، ساکن ولسوالی چوکی ولایت کنر از وضعیت خیمههای اسکان موقت شکایت دارد.
«خیمهها خراب و محکم نیست. منطقه ما دوردست است؛ ممکن است بهخوبی رسیدگی نشده باشد. تا زمانی که خانهمان ساخته نشود زندگی نمیشود.»
هشدارهای بینالمللی و خلأ کمکها
کلستر جهانی حفاظت شبکهای متشکل از سازمان ملل، سازمانهای غیردولتی و شرکای بشردوستانه تأکید میکند که بسیاری از برنامههای حیاتی به دلیل کمبود بودجه متوقف شدهاند. این نهاد خواستار تأمین فوری منابع مالی برای از سرگیری خدمات حفاظتی، گسترش کمکهای بازگشتکنندگان و تقویت مکانیزمهای حمایتی برای گروههای آسیبپذیر بهویژه زنان و دختران شده است.
همچنین گزارش بر لزوم ادغام مداخلات کاهش خطر فاجعه و سازگاری با تغییرات اقلیمی در برنامههای انسانی تأکید دارد چرا که افغانستان بهطور فزایندهای در معرض حوادث آبوهوایی شدید قرار دارد.
بحران چندلایهای که دیگر تحمل نمیشود
افغانستان امروز با بحرانی چندبعدی روبروست، از یک سو سیاستهای داخلی طالبان بهویژه محدودیتهای جنسیتی جامعه را از توسعه پایدار باز میدارد؛ از سوی دیگر بازگشتهای اجباری از کشورهای همسایه بدون هماهنگی و پشتیبانی، فشار را بر منابع محدود دوچندان کرده است. در این میان، بلایای طبیعی که قبلاً نیز با ساختارهای ضعیف مدیریت بحران مواجه بودند اکنون بدون شبکه ایمنی مؤثر جان هزاران نفر را به خطر میاندازند.
بدون واکنش فوری هماهنگ و مسئولانه جامعه بینالمللی هم در سطح مالی و هم در سطح فشار سیاسی برای بازگرداندن حقوق زنان افغانستان نهتنها از بهبودی دور خواهد ماند بلکه به سمت فروپاشی کامل سیستمهای انسانی و اجتماعی سوق داده خواهد شد.
