بیماری سالک ‌را بهتر بشناسیم

شفقنا افغانستان-کارشناس دامپزشکی  گفت: سالک یا بیماری لیشمانیوز از جمله بیماری‌های زئونوز است که در 88 کشور در چهار قاره بومی و بعد از مالاریا مهم‌ترین بیماری مناطق حاره بشمار می‌آید.

کارشناس دامپزشکی می گوید: انگل‌های لیشمانیا بعد از این‌که دابلیو. بی. لیشمن در سال 1901 یکی از اولین سویه‌های انگل را شناسایی کرد به این نام نامگذاری شدند.

 بیماری به چندین شکل و عمدتاً به فرم جلدی(سالک) دیده شده است.

محمودی‌زواره تصریح کرد: اگر چه این شکل از بیماری معمولاً موجب مرگ نمی‌شود، اما به‌علت طولانی شدن و ظاهر بدمنظره زخم‌ها سبب آسیب‌های جدی از جنبه روانی و اجتماعی می‌شود.

محمودی‌زواره با اشاره به این‌که لیشمانیوز پوستی(سالک) از قدیم در منطقه شناخته شده بوده است، اظهار کرد: همچنین اپیدمی‌های کشنده فرم احشایی این بیماری گاه موجب مرگ و میر هزاران نفر شده است.

انتشار جغرافیایی

وی تصریح کرد: این انگل‌ها در 22 کشور در قاره اروپا و امریکا و در 66 کشور از کشورهای آسیایی و آفریقایی گسترش دارند.

 عفونت انسانی در 16 کشور اروپایی از جمله فرانسه، ایتالیا، یونان، مالت، اسپانیا و پرتغال دیده شده که بیش از 90 درصد موارد لیشمانیوز احشایی در بنگلادش، برزیل، هند و سودان و بیش از 90 درصد اشکال لیشمانیوز جلدی در کشورهای ایران، افغانستان، نپال، سوریه، عربستان سعودی و پرو اتفاق می‌افتد اما این انگل در منطقه جنوب شرقی آسیا وجود ندارد.

عامل بیماری‌زا

وی خاطرنشان کرد: عامل بیماری، انگل پروتوزآ از جنس لیشمانیاست و به دو شکل پروماستیگوت(دوکی شکل دارای تاژک آزاد) و آماستیگوت(فرم داخل سلولی فاقد تاژک) دیده می‌شود.

بیش از 20 گونه و تحت‌گونه از انگل باعث عفونت انسان می‌شود که هر کدام موجب طیف متفاوتی از علائم می‌شوند.

راه انتقال

محمودی‌زواره اظهار کرد: مهم‌ترین راه انتقال بیماری از طریق گزش پشه خاکی است که این پشه‌های ریز خونخوار، به رنگ ماسه هستند، طول پرواز آنها کم و در مکان‌های تاریک و مرطوب بخصوص در نقب‌های جوندگان کوچک و همچنین در مناطق جنگلی و غارها، اطراف شهرها و زیر سنگ‌ها و نخاله‌های ساختمانی زندگی می‌کنند.

وی تصریح کرد: لیشمانیوز دنیای قدیم توسط پشه خاکی جنس فلبوتوموس و لیشمانیوز دنیای جدید توسط پشه‌هایی از جنس لوتزومیا انتقال می‌یابد.

کارشناس دامپزشکی خوسف گفت: حیوانات وحشی، اهلی و انسان نیز می‌توانند به‌عنوان مخازن عفونت عمل کنند، اغلب اشکال عفونت‌های لیشمانیوز از پستانداران کوچک که به‌عنوان مخازن عفونت هستند، منشاء می‌گیرند.

علائم بیماری

محمودی‌زواره تصریح کرد: علائم بیماری لیشمانیوز را می‌توان به سه فرم اصلی لیشمانیوز احشایی یا کالاآزار، لیشمانیوز جلدی و لیشمانیوز جلدی – مخاطی تقسیم کرد.

وی افزود: لیشمانیوز احشایی یا کالاآزار از نظر اپیدمیولوژی دارای سه تیپ هندی، آفریقایی و مدیترانه‌ای است.

کارشناس دامپزشکی خوسف ادامه داد: فرم مدیترانه‌ای بیماری دارای انتشار جغرافیایی وسیعی و کالاآزار ایران از نوع مدیترانه‌ای و عامل آن لیشمانیا اینفانتوم است.

محمودی‌زواره ادامه داد: علائم بیماری در فرم احشایی شامل تب بالا و نامنظم، اسهال، بزرگ شدن طحال و کبد، تورم غدد لنفاوی، لاغری شدید، آنمی و لکوپنی و در صورت عدم درمان 100 درصد کشنده است.

وی تصریح کرد: لیشمانیوز جلدی به دو شکل متفاوت بروز می‌کند، لیشمانیوز جلدی روستایی(مرطوب) و لیشمانیوز جلدی شهری(خشک) که دارای اختلافات اپیدمیولوژیکی قابل ملاحظه‌ای هستند.

 نوع روستایی یا مرطوب در ایران لیشمانیا ماژور عامل لیشمانیوز جلدی روستایی است و ناقل آن پشه خاکی فلبوتوموس پاپاتاسی است.

محمودی‌زواره گفت: این نوع بیماری، زئونوز و بیشتر بین حیوانات شایع است، مخزن اصلی آن یک نوع موش صحرایی از خانواده ژربیل‌ها به نام رومبومیس اپیموس است.

وی افزود: بیماری شیوع فصلی دارد و قسمت اعظم موارد انسانی در ماه‌های آبان تا دی آغاز می‌شوند، ضایعات بیشتر در اندام‌ها(دست و پا) بوده و معمولاً فاقد درد و خارش هستند.

کارشناس دامپزشکی خوسف گفت: در سالک مرطوب، زخم بزرگتر و میزان ترشحات و اگزودا زیاد است و زخم را به عفونت ثانویه توسط باکتری‌ها مستعد می‌کند.

محمودی‌زواره تصریح کرد: افرادی که به فرم مرطوب مبتلا می‌شوند در برابر فرم خشک هم ایمنی پیدا می‌کنند، اما عکس آن صادق نیست.

وی ادامه داد: کانون‌های سالک روستایی ایران در آبادی‌های اطراف اصفهان و نیز سرخس، ترکمن صحرا، اسفراین، شاهرود است.

 نوع شهری یا خشک به این بیماری زخم شرقی(oriental sore) هم گفته می‌شود، این نوع بیشتر در شهرها و مناطقی که تراکم انسانی بیشتر است دیده می‌شود.

محمودی‌زواره ادامه داد: در ایران عامل آن لیشمانیا تروپیکا و ناقلین عمده‌ی آن پشه‌های خاکی فلبوتوموس پاپاتاسی و فلبوتوموس سرژنتی هستند که در مناطق کوهپایه‌ای و بافت کهنه شهرها یافت می‌شوند و فعالیت آنها در اواخر بهار و اوائل تابستان بیشتر است.

وی با اشاره به این‌که مخزن بیماری انسان بوده و سگ نیز به بیماری مبتلا می‌شود، اظهار کرد: ضایعات معمولاً در نواحی باز بدن مشاهده می‌شوند و شایع‌ترین محل ضایعه صورت است.

کارشناس دامپزشکی خوسف تصریح کرد: ضایعه به شکل پاپول قرمز رنگ خشک بدون درد و خارش آغاز می‌شود و با گذشت چندین ماه تبدیل به زخم می‌شود.

محمودی‌زواره خاطرنشان کرد: کانون‌های سالک شهری ایران در تهران(بخصوص شمال غربی)، مشهد، نیشابور، شیراز، کرمان و بم است.

وی ادامه داد: لیشمانیوز جلدی – مخاطی، عامل آن لیشمانیا برازیلینس است و با زخم‌های جلدی شروع شده و در اثر گسترش باعث تخریب بافتی وسیع بویژه در ناحیه بینی و دهان می‌شود، این نوع لیشمانیازیس در ایران دیده نشده است.

پیشگیری و کنترل

کارشناس دامپزشکی خوسف گفت: اقدامات پیشگیری شامل بیماریابی و درمان بیماران، محافظت افراد از نیش پشه خاکی با زدن پشه بند یا استفاده از ترکیبات دورکننده‌ی حشرات، آموزش بهداشت به مردم مناطق آلوده و رعایت بهداشت فردی و مبارزه با پشه خاکی از طریق سمپاشی برای از میان بردن پشه‌های خاکی بالغ است.

محمودی‌زواره در خصوص دیگر اقدامات جلوگیری گفت: زاد و ولد و تخم‌ریزی پشه با رعایت بهداشت شهری با انجام شهرسازی اصولی، آسفالت کردن همه‌ی خیابان‌ها و کوچه‌ها، نبودن شکاف حداقل در قسمت‌های پائین دیوارها و ساختمان‌ها و جلوگیری از نفوذ رطوبت به آنها، آسفالت یا موزائیک کردن پیاده‌روها، جلوگیری از تلنبار کردن مصالح ساختمانی یا زباله در اطراف مناطق مسکونی است.

وی ادامه داد: کنترل حیوانات مخزن بیماری از طریق درمان سگ‌های اهلی و معدوم کردن سگ‌های ولگرد و دیگر حیوانات مخزن مثل موش صحرایی و شغال تا شعاع معینی در اطراف مناطق مسکونی نیز از راه‌های مقابله با این بیماری است.

واکسیناسیون

کارشناس دامپزشکی خوسف تصریح کرد: چون هنوز واکسن کاملاً موثری علیه لیشمانیوز ساخته نشده در برخی موارد خاص برای کنترل سالک با تزریق انگل‌های زنده و بیماریزا در نقاط پوشیده بدن مانند بالای بازو زخمی ایجاد می‌کنند تا فرد مورد نظر تا آخر عمر ایمنی پیدا کند. به این عمل «لیشمانیزاسیون» می‌گویند.

درمان

محمودی‌زواره اظهار کرد: اغلب موارد لیشمانیوز جلدی بدون درمان بهبود می‌یابند و باعث مصونیت فرد در مقابل عفونت بعدی می‌شوند.

وی ادامه داد: درمان دیگر اشکال لیشمانیوز بسیار مشکل است و اغلب به یک دوره طولانی درمان با ترکیبات آنتیموان نیاز است.

کارشناس دامپزشکی خوسف یادآورشد: اخیراً مقاومت مشاهده شده به داروهای مورد استفاده، نیاز به داروهای قویتر نظیر آمفوتریسین B را خاطرنشان می‌کند.

محمودی‌زواره افزود: اغلب داروهای موجود گران بوده و بیماری نیاز به دوره طولانی درمان است و داروها به مرور تأثیر خود را از دست می‌دهند، از این‌رو لزوم کشف داروهای موثر جدید محسوس‌تر می‌شود.

وی تصریح کرد: موفقیت در کنترل، به تشخیص سریع و انجام سریع اقدامات درمانی بر روی میزبان‌های مخزن آلوده شده انسانی بستگی دارد.

کارشناس دامپزشکی خوسف خاطرنشان کرد: در سطح شهرستان تشخیص سرولوژیکی لیشمانیوز احشایی با استفاده از آزمایش آگلوتیناسیون مستقیم قابل انجام است.

منبع: ایسنا

انتهای پیام