شفقنا افغانستان-یاسین رسولی:شبکه ۲ تلوزیون بیبیسی در مستند جالب سه قسمتی سری به “درون وزارت خارجه” بریتانیا زده است.
یک دیپلمات ارشد بریتانیایی میگوید: “مهمترین وظیفه وزارت خارجه دفاع از اتباع بریتانیا در خارج است”. من نیز مانند شما انتظارم این بود که مثلا بگوید مهمترین کار این وزارت: توازن استراتیژیک، یا اروپا یا کدام گپ کلان دیگر. یعنی قدیمیترین وزارت خارجه دنیا مهمترین وظیفه خود را این گونه تعریف کرده است. بیبیسی نیز عنوان قسمت اول این مستند را “بریتانیاییهای گرفتار” Brits in trouble داده است، در این قسمت نشان میدهد که چند بریتانیایی در هنگام تعطیلات در کامبوج را پولیس دستگیر کرده، از بخش قونسولی تا سفیر بریتانیا در حال فعالیتاند تا آنها را آزاد کنند. در مرکز وزارت نیز یک کمیته خاص تشکیل شده و از طریق ویدئو کنفرانس در حال چارهاندیشی هستند. و معین وزارت خارجه در بخش آسیا نیز در جریان آخرین گزارشها قرار میگیرد تا از همه اهرمهای دیپلماتیک و حقوقی برای کمک به این چند شهروند بازداشتشده استفاده شود. (اگر صد سال پیش بود که به یک کشتی جنگی بریتانیایی نیز هدایت داده میشد که به طرف ساحل کامبوج حرکت کند!)
در مدت هفت سالی که در وزارت خارجه افغانستان کار کردم، به یاد ندارم که چیزی بهنام دفاع از منافع اتباع افغانستان در خارج حتی روی کاغذ وجود داشته باشد. مثلا سفارت افغانستان در تهران یا اسلامآباد حتی از آمار اتباع افغانستان در زندانهای این کشورها بیاطلاع است. وقتی در لندن دیپلمات بودم، پولیس هر تبعه افغانستان را که دستگیر میکرد فوری با ارسال یک فکس به سفارت در مورد خبر میداد، اما سفارت هرگز وظیفه خود نمیدانست که بنا به “حق دسترسی قونسولی” کسی را به دیدن این هموطن بفرستد. با این پیشفرض وجدان خود را توجیه میکردیم که بریتانیا یک کشور دموکراتیک است و حتما عدالت در مورد این تبعه افغانستان اجرا میشود، و جای نگرانی ندارد! هیچ دوسیه و آرشیف منظم در این زمینه در میان آرشیفهای سفارت نبود، مطمئنم تا هنوز وجود ندارد.
گاهی موضوع جدی یا سیاسی میشد، مثلا در سال ۲۰۱۰ بیش از ۳۰ تن از سناتوران و وکلای پارلمان یک عریضه نوشته بودند و از سفارت میخواستند که زرداد فریادی را از زندان آزاد کنیم یا از بریتانیا رسما خواسته شود تا او ادامه دوره محکومیتش را در کابل بگذراند. (اسکن این نامه را هنوز دارم) سرپرست وقت سفارت تعقیب این کار را به من واگذار کرد که البته دنبال نکردم چراکه او به محکوم به جنایت جنگی شده بود. زردادی در نهایت در دسامبر ۲۰۱۶ آزاد شد و به کابل بازگشت. گاهی سفارتهای کشورهای دیگر درگیر موضوع اتباع افغانستان میشدند مانند کیس یک دختر سیک که با استفاده از اسناد هندی به بریتانیا آمده بود و سفارت هند ادعا داشت که او تبعه هند است و باید به هند استرداد شود. بنا به حق دسترسی قونسولی به دیدنش به بازداشتگاه همراه با ابوبکر دریور سفارت رفتم و به وزارت داخله بریتانیا و سفارت هند یادداشت روان کردم که خودم با این دختر مصاحبه کردم، او مطمئنا اهل ننگرهار افغانستان است.
وزارت خارجه افغانستان از سفارتها در خارج میخواهد که در کیسهای پناهندگی و موضوعهای جنایی اتباع افغانستان بیطرف بماند و دخالت نکند. در نمونه جالب دیگر، یک نوجوان هزاره که در ۱۴ سالگی به بریتانیا آمده و حتی کالج را به پایان رسانده با رسیدن به سن قانونی در شرف اخراج بود. برای کمک به سفارت آمد، و گفت: افغانستان را ندیده، هیچکس را در افغانستان ندارد و متولد ایران است. برایش توضیح دادم که به ما گفته شده در این زمینه دخالت نکنیم. باز یک روز وکیلش زنگ زد و گفت: بازداشت شده و”مثل یک طفل گریه میکند.” یک یادداشت note verbal در موردش نوشتم و او آزاد شد. باز سه ماه بعد وکیلش زنگ زد که او باز هم بازداشت شده و در شرف اخراج است. بازم یک یادداشت مفصل نوشتم، نسبت به آینده او در افغانستان در صورت اخراج بهشدت زیاد اظهار نگرانی شده بود.
کارم از سفارت ختم شده بود، باز روزی همان وکیل تماس گرفت که او را حتی تا کابل برده بودند و سفارت بریتانیا در کابل بهخاطر این یادداشت سفارت او را به بریتانیا باز گردانده است. حالا کیس به دادگاه عالی رفته است و باید یادداشتهای سفارت تایید شود. گفتم این یادداشتها رسمی بوده و کاپیاش در آرشیف سفارت موجود است حتما تایید میشود که متاسفانه سفارت حاضر به تایید آن دو یادداشت رسمی نشده بود. این گونه چشمهمچشمی برای اعتبار اسناد دیپلماتیک افغانستان آنهم در یکی از مهمترین پایتختهای دنیا زیانبار است واقعا. سرپرست قونسولی در جواب این نوجوان مسج کرده بود که: “به من هدایت داده شده که ما نمیتوانیم تایید کنیم.” خوشبختانه دادگاه عالی به نفع ماندن این نوجوان رای داد. (“هزاره هم خدا داره”).
این سه فقط مثال بودند، در واقع، نمونههای جالب خیلی زیاد است که باز سر فرصت قصه خواهم کرد. فقط خواستم بگویم، دقیقا معلوم نیست که رئیسجمهور و وزیر خارجه و پارلمان مهمترین وظیفه وزارت خارجه افغانستان را چی میدانند؟ اما مطمئنا دفاع از اتباع این کشور در خارج نیست.