شفقنا افغانستان- کارگران مهاجر بیخانههای خانهسازیاند، که زندگیشان همراه با ترس و ناامیدی است، کسی به فکرشان نیست و دیده نمیشوند. سهم بازنشستگیشان دستهای پینهبسته وآه سینهشان است و فقط میخواهند شرمندهی زن و فرزندانشان نشوند. بماند که بیشتر کارگران روزمزد، شبها دست خالی به خانه برمیگردند و حتی پول ندارند در این هوای گرم برای بچههاشان یک بستنی بخرند.
شیوع کرونا و شرایط قرنطینه به شکل مشخص زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده و مشکلات معیشتی را برای اقشار آسیبپذیر به وجود آورده است. کارگران مهاجر افغانستانی ساکن در ایران یکی از این اقشار آسیبپذیرند. کارگرانی با لباسهای کهنه و خاکی نشسته کنار میدانها که چشمبهراه رزق و روزیاند و با هر صدای ترمز، بیاختیار طرف ماشین میدوند و بعضیشان از نوع کار و شرایط دستمزد میپرسند و بعضی از روی اجبار سوار میشوند تا دست خالی به خانه برنگردند.
گزارش میدانی خبرنگار شفقناافغانستان را از وضعیت این روزهای کارگران مهاجر در ولایت قم بخوانید:
تَعاوَنُوا عَلَي البِرِّ و التَّقوي
گسترش ویروس کرونا کارگاههای ساختمانی و برخی از مشاغل دیگر را تعطیل یا نیمهتعطیل کرده و کارگران فصلی و روزمزد افغانستانی را با بحران بیکاری روبهرو کرده است؛ کارگرانی که بیمه بیکاری ندارند و وقتی کار نکنند زندگیشان مشکل میشود بهخصوص اگر این بیکاری در شرایطی مثل اکنون طولانی شود. نبود کار، نداشتن بیمه بیکاری، اجاره خانه و مخارج بالای زندگی بیش از پیش مهاجرین افغانستانی را در فشار اقتصادی قرار داده است.
هر کارگر مهاجر افغانستانی سالیانه 400 الی 500 هزار تومن برای کارت کارگری به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی میپردازد، ولی در ایام سخت کرونایی حتی یک عدد ماسک هم به عنوان کمک از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نمیگیرد. بسیاری از مهاجرین میپرسند: وقتی مالیات سالانه 500 هزار تومنی را به وزارت پرداخت میکنیم چرا تعاون نمیشود؟ مالیات برای کدامین تسهیلات رفاهی اخذ میشود؟
مهاجرین افغانستانی: فراموششدگان کرونایی
اقتصاد مهاجرین افغانستانی در ایران اقتصاد کارگری است: بسیاری از آنها با دستمزد کارگری امرار معاش میکنند و بخش زیادی از درآمدشان را خرج مسکن میکنند. «قیام» که یکی از همین کارگران مهاجر است میگوید: «اولادم کوچکند، کار نیست، از کجا بیاورم بخورم؟ پانزده میلیون سَرِخانه داشتم که شش ماه است کرایه ندادهام و هرماه از پول پیش خانهام کسر میشود. در منطقهی چهارصد دستگاه شهرقائم زندگی میکنم و صاحبخانه هم جوابم کرده. دست و بالم تنگ است. حتی نان شب و روزم به قرض است. هیچکس به ما کمک نکرده و به فکرمان نیست، ما فراموششدگان کرونایی اَستیم.»
کارگر دیگری که صورتش را با پارچه پوشانده و معلوم نمیشود چند سال دارد، میگوید: «دو سه ماه است بیکارم. کار نیست. هر روز صبح میآیم و تا غروب به امید کار مینشینم. این روزها همه چیز گران شده است. زندگی سخت و کرایهخانهها بسیار بالا شده، صاحب سه اولادم که درس میخوانند و به سختی خرج خورد و خوراکشان را درمیآورم. دستمان به هیچ کجا بند نیست. کارگران ایرانی بالاخره کمک، یارانه، بسته حمایتی یا کدام چیزی گیرشان میآید، ولی ما هیچ کمکی نداریم. تمام امیدمان به خداست.»
یکی از کارگران میگوید: «من سه تا فرزند دارم. یک خانوار پنج نفره در شهرقائم هستیم. خانهای را 40 میلیون با 500 هزار تومان رهن و اجاره کردم. اوایل سال صاحبخانهام گفته باید یا 60 میلیون دیگر به پول رهن اضافه کنی یا هرقدر توانستی پول پیش اضافه کنی و بقیهاش را اجاره بدهی.»
کارگران افغانستانی همصدا از وضعیت وحشتناک رهن و اجاره خانه میگویند: «هرجای شهر قم که دنبال خانه بگردی وضعیت تأسفبار است. انصاف از بین رفته، صاحبخانهها دلبخواهی قیمت خانهشان را بالا بردهاند. دست روی دست گذاشتهایم و چه کنیم چه کنیم زمزمه میکنیم. کاری هم از دستمان برنمیآید.»
بیشتر کارگران مهاجر افغانستانی از ادامه زندگی در ایران نگرانند و میگویند: ایران مثل گذشته نیست. زندگی این روزها حتی برای ایرانیها هم سخت شده و برای ما افغانستانیهای مهاجر، چندین برابر. قبل از شیوع ویروس کرونا، در هفته دو سه روز کار داشتیم، ولی در این ایام همان را هم نداریم.
مهاجرین افغانستانی در ایران بیشترشان کارگرند. بعضیشان بیشتر از سی سال است در کارهای ساختمانی مشغولند و حالا چند ماه است که کار نکردهاند. کارهاشان از زمان شیوع ویروس کرونا تاحالا خوابیده است.
هزینههای زندگی در ایران در ماههای کرونایی به شدت افزایش پیدا کرده و هزینههای درمان بر دیگر هزینهها افزوده شده است. کرونا جان انسانها را هدف گرفته و کارگران مهاجر نیز در معرض این بیماریاند. تا قبل از عید هزینههای درمانی برای بیماران کرونایی افغانستانی رایگان بود، اما شواهد میگوید بیمارستانهای قم بعد از عید بیماران کرونایی افغانستانی را رایگان درمان نمیکنند.
ترسهای مهاجرین
کارگران افغانستانی ترسهای زیاد دارند که افغانیبگیر یکی از بزرگترین ترسهاشان است. پلیس ایران هرلحظه ممکن است آنهایی را که مدرک قانونی ندارند بازداشت و ردِ مرز کند. آنهایی هم که مدرک قانونی دارند، گاه و بیگاه در شهر قم بازداشت و به اردوگاه منتقل میشوند و پس از چند ساعت یا چندین روز بازداشت و طی مراحل شناسایی و استعلام هویت، آزاد میشوند.
یکی از کارگران مهاجر میگوید: «با اینکه کارت شناسایی داشتم در همین ایام کرونا چندین بار، سرفلکه بازداشت و بعد از چند ساعت معطلی آزاد شدم و چون پول کرایه ماشین نداشتم پای پیاده از اردوگاه جاده اراک به خانهام در شهرقائم برگشتم. حالا وقتی برای کارکردن سر فلکه میآیم میترسم و احساس ناخوشایند ترس و نگرانی را هرروز با خودم به این طرف و آن طرف میبرم.»
حقوق ضایعشده
کارفرمایان ناانصاف دستمزد کارگران مهاجر افغانستانی را بهآسانی نمیدهند، این هم یکی دیگر از مشکلات است. «سیدکاظم» که تجربهی تلخی از این موضوع دارد میگوید: «یک سال و خوردهای سر یک ساختمان کار کردم و چندماه سر یک ساختمان دیگر نگهبان بودم. قرار بود بعد از این که کار آماده و تمام شد کلّ حقوقم را یکجای بگیرم. وقتی کار تمام شد پیمانکار فریبم داد و پولم را خورد. هرکاری کردم نتوانستم حقّم را بگیرم. تهدید و توهین کرد و گفت هر غلطی میتوانی بکن. به اداره کار رفتم و چون کارگر روزمزد هستم و قرارداد ندارم و سندی برای ادعای حق و حقوقم نداشتم، دست از پا درازتر برگشتم.»
گلایههایی به رنگ کرونا
سیدحسین یکی دیگر از کارگران مهاجر میگوید: «در این ایام کرونا یک شغل رانندگی پیدا کردم. چندین بار برای گرفتن گواهینامه مراجعه کردم. از بس که اذیتم کردند از گواهینامه گرفتن پشیمان شدم. کار مهاجرین عراقی را سریع انجام میدادند، اما کار ما… در همه ایام تبعیض قائل میشوند، اگر به مسلمانی است که همه مسلمانیم. چند ماه است سر فلکه میآییم، هیچ کاری نیست. قبل از کرونا درآمدمان طوری بود که دستمان به دهانمان میرسید، اما الان خیلی خراب شده، کار ما هم که روزمزد است و دائم نیست. در هفته شاید دو یا سه بار کار پیدا بتوانیم. کارگران افغانستانی همه عیالوار هستند. یا باید از گشنگی بمیرند یا از کرونا، کار دیگری از دستشان نمیآید! خیرین هم در این ایام ما افغانستانیها را اصلاً نمیبینند. کاش مرزها را باز بگذارند یا به وطن برویم یا به اروپا. حداقل شاید در آنجا زنده بمانیم.»
هیچ ارگان داخلی یا خارجی نگران شرایط سخت کارگران روزمزد مهاجردر روزهای کرونایی نیست. حتی توزیع بستههای غذایی و بهداشتی با حمایت خیرین هم به ندرت برای مهاجرین انجام میشود. اضافه بر تمام اینها تمدید کارت شناسایی و کارت کارگری شروع شده و هر مهاجر برای پرداخت هزینههای مربوطه موظف است کارت بانکی همراه داشته باشد، اما کارتهای بانکی مهاجرین خالی و مسدود شده است. در چنین شرایطی از مسئولین ایران و افغانستان باید پرسید آیا شرایط ویژهی مهاجرین افغانستانی در ایران لحاظ میشود و مهاجرین با توجه به این شرایط اصلاً توانایی پرداخت هزینهها، مالیات اقامت و کارگری را دارند؟ آیا میشود کارتهای بانکیشان را مسدود نکرد و حداقل بهخاطر شرایط ویژهی کرونایی امسال، از دریافت مالیات اقامت و کارت کارگری چشمپوشی و در این مورد تعاون و نیکوکاری کرد؟!