شفقناافغانستان-امین فرج پور: کارشناسان سیاسی به اسپوتنیک گفته‌اند: در حالی که آمریکا بعد از دو دهه پیگیری مصرانه سیاست «خون و گنج» و در نهایت «شکست استراتژیک» این سیاست، خروج نهایی نیروهای نظامی خود از افغانستان را از تاریخ نمادین اول ماه مه (دومین هفته ماه ثور) آغاز کرده و قرار شده تا روز نمادین یازدهم سپتامبر (اواخر سنبله) نیروهای نظامی این کشور کاملا و به طور رسمی از افغانستان خارج شوند؛ اما به نظر می‌رسد که در این بیست سال تغییر چندانی در وضعیت افغانستان ایجاد نشده و آینده این ملت جنگ‌زده همچنان مبهم است.
پس از بیست سال خونریزی و جنگ که تاکنون به مرگ بیش از ۲۳۰۰ نظامی آمریکایی، کشته و زخمی شدن صدها هزار نظامی و غیرنظامی افغان و البته هزینه‌های نجومی نظامی- در حدود ۲ تریلیون دلار منجر شده؛ جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده بالاخره در اواسط ماه آوریل تصمیم گرفت جنگ به ظاهر بی‌پایان کشورش در افغانستان را به پایان برساند. در این راستا، بایدن متعهد شد تا تاریخ یازدهم سپتامبر امسال که مصادف با بیستمین سالگرد حملات تروریستی به برج‌های دوقلوی سازمان تجارت جهانی است- که باعث شد جورج دبلیو بوش جنگ بدنام کشورش علیه تروریسم را آغاز کند، مراحل مختلف خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را به اتمام برساند.
پیش از این که جو بایدن در ماه آوریل اعلام کند که تا پایان تابستان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را تمام خواهد کرد، تعداد رسمی نیروهای آمریکایی در افغانستان به حدود ۲۵۰۰ نفر رسیده بود- هر چند طبق برخی گزارش‌ها ادعا می‌شد که رقم واقعی آمریکایی‌ها حداقل ۱۰۰۰ نفر بیشتر از آمار رسمی اعلام‌شده است. در مورد ناتو نیز، که مانند آمریکا در حال خارج کردن نیروهایش از افغانستان است، گفته می‌شود که حداقل ۷۰۰۰ نفر نیروی غیر آمریکایی در افغانستان دارد.
خروج در اوج تنش
همان‌طور که گفته شد آمریکا و ناتو خروج نیروها و تجهیزات‌شان را از افغانستان آغاز کرده‌اند. با این حال واشنگتن گفته که ممکن است تعداد نیروهای زمینی آمریکا در ماه‌های آتی در افغانستان افزایش یابد- تا امنیت نیروهای در حال خروج تامین شده و از آن‌ها پشتیبانی لجستیکی به عمل آید. همچنین آمریکا به دلیل نگرانی از خشونت‌های احتمالی در ماه‌های آینده به کارمندان سفارت آمریکا در کابل دستور داده از این کشور خارج شوند. علاوه بر این، تعداد زیادی از بمب‌افکن‌های آمریکایی نیز برای حفاظت از امنیت کامل نیروهای ایالات متحده و ناتو در آن منطقه مستقر شده‌اند.
این حجم از اقدامات احتیاطی البته بی‌اساس نیست. در واقع به رغم آغاز مذاکرات صلح بین طالبان و دولت مستقر کابل، هنوز خطر درگیری و خشونت بین شبه‌نظامیان رادیکال طالبان و نیروهای دولتی افغان از بین نرفته است. ارتش افغانستان به طور مکرر و منظم درباره عملیات ویژه خود علیه طالبان گزارش می‌دهد و طالبان نیز به نوبه خود بارها از ایالات متحده آمریکا به دلیل نقض مفاد توافق‌نامه عدم تجاوز که در فوریه گذشته در دوحه منعقد شده، انتقاد کرده و تمام نیروهای خارجی حاضر در افغانستان را ملزم به خروج از خاک افغانستان کرده است. یک نماینده طالبان اخیراً با اشاره به این که «ایالات متحده که باید تا یازدهم سپتامبر کاملا از افغانستان خارج شده باشد، آشکارا دارد زمان را تلف می‌کند»؛ گفته: «تا زمانی که همه نیروهای خارجی از افغانستان خارج نشده باشند، طالبان در هیچ مذاکرات و روندی درباره صلح شرکت نخواهد کرد».
از زمانی که طالبان گفته تا زمان خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان در هیچ مذاکره‌ای شرکت نخواهد کرد- و حتی از شرکت در کنفرانس برنامه‌ریزی شده استانبول نیز خودداری کرد، تنش‌ها مدام در حال افزایش بوده است. در سوی دیگر نیز، زلمای خلیل‌زاد، نماینده ویژه ایالات متحده در افغانستان در واکنش به اقدام طالبان گفته که «اگر طالبان بخواهد در روند دستیابی به توافق صلح مانع ایجاد کند، با تحریم‌های شدید واشنگتن و متحدانش روبرو شده و منزوی خواهد شد»- تا اوضاعی متشنج‌تر و تنش‌آلودتر از تمام ماه‌های گذشته بر افغانستان حاکم شده باشد.
در همین حال، رحمت‌الله اندار، سخنگوی شورای امنیت ملی افغانستان به اسپوتنیک گفته که «ارتش افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی تحت هدایت آمریکا می‌تواند به تنهایی و بدون کمک دیگران با طالبان بجنگد؛ همان‌طور که در سال گذشته توانایی خود را در این زمینه به جهانیان نشان داده است».
شکست استراتژیک
راگاو شارما، استاد دانشگاه و مدیر مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه جهانی او.پی.جیندال به اسپوتنیک می‌گوید که «واشنگتن پس از دو دهه خون و خونریزی در افغانستان به اهداف خود نرسیده و در واقع در این کشور آسیای میانه با شکست استراتژیک مواجه شده است».
راگاو شارما همچنین عقیده دارد که «ایالات متحده با اعلام برنامه زمان‌بندی‌شده مشخص برای عقب‌نشینی نیروهایش تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ عملا دولت افغانستان را در موضع ضعف قرار داده است». به نظر این استاد دانشگاه «در اثر اعلام برنامه خروج آمریکا، حالا دیگر طالبان انگیزه بسیار کمی برای شرکت در هرگونه مذاکره جدی و معنی‌دار با دولت افغانستان دارد- که از نظر نظامی و همچنین مشروعیت سیاسی بسیار ضعیف به نظر می‌رسد». این کارشناس در ادامه گفته که «انشعاب و شکاف در صفوف نخبگان سیاسی کابل نیز در این میان اوضاع را بدتر کرده است».
شارما در ادامه به موضع بالای طالبان اشاره کرده و می‌گوید: «طالبان اما برعکس؛ نه تنها موفق شده منسجم عمل کند، بلکه در آستانه توافق صلح از آمریکا امتیازات مهمی هم گرفته- که از آن بین می‌توان به آزادسازی هزاران زندانی طالبان اشاره کرد که بسیاری از آن‌ها به خطوط مقدم جنگ با دولت افغانستان و نیروهای آمریکایی بازگشته‌اند».
این کارشناس با یادآوری این که «بایدن به عنوان معاون رئیس‌جمهور در دولت اوباما طرفدار افزایش نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان نبود» می‌گوید: «پس پیداست که تصمیم بایدن مبنی بر خروج از افغانستان یک تصمیم غیرمنتظره نبود. در حقیقت درباره بایدن باید گفت که خروج آمریکا از افغانستان در دولت او یک احتمال نبود، بلکه تا حد زیادی یک اتفاق قطعی بود که بایدن فقط باید درباره چگونگی و زمان وقوعش تصمیم می‌گرفت».
راگاو شارما همچنین به اسپوتنیک می‌گوید که «جنگ افغانستان تا حد زیادی از حافظه عمومی آمریکا محو شده و بسیاری از آمریکایی‌ها به سختی قادر به درک این موضوع هستند که چرا باید آمریکا در سرزمین دوردست افغانستان درگیر جنگ باشد! در حقیقت توجه مردم و حتی دولت آمریکا حالا دیگر به مقابله با چین و دیگر تهدیدات امنیت ملی این کشور تغییر یافته است».
افغانستان دیگر برای آمریکا تهدید امنیتی قلمداد نمی‌شود
سردار نادر نعیم، رئیس هیئت مدیره انستیتوی صلح کابل نیز معتقد است که «چشم‌انداز آینده افغانستان به خصوص در کوتاه‌مدت بستگی زیادی به نتیجه روند صلح افغانستان از طریق ابزارهای سیاسی دارد».
او به اسپوتنیک می‌گوید: «دستیابی به اجماع سیاسی در مورد صلح و تقسیم قدرت در میان کارگزاران قدرت افغانستان از جمله دولت و طالبان و همچنین اجماع منطقه‌ای در میان کشورهای همسایه برای حل و فصل سیاسی مسایل افغانستان نقش مهمی در شکل‌دهی به چشم‌انداز آینده افغانستان دارد».
نعیم در این زمینه با اشاره به این که «طالبان عقب‌نشینی آمریکا را یک پیروزی برای خود می‌داند»، اما باور دارد که «به گفته ترامپ و بایدن خروج آمریکا از افغانستان را باید به عنوان خروج استراتژیک از یک جنگ بی‌پایان در نظر خواهد گرفت».
این کارشناس سیاسی در پاسخ به این نیز که دولت ایالات متحده می‌خواهد با خروج از افغانستان اعتبار خود را در داخل آمریکا و البته در سطح جهان تقویت کند؛ می‌گوید که «واشنگتن اعتقاد دارد باید روی سایر موضوعات مرتبط با منافع ملی آمریکا تمرکز کند. یعنی به عقیده ایالات متحده افغانستان در آینده دیگر تهدیدی امنیتی برای آمریکا نخواهد بود. من معتقدم اعتبار ابرقدرت‌ها به توانایی آن‌ها در حفاظت از منافع ملی خود در داخل و خارج از کشور بستگی دارد».
جنگ آمریکا در افغانستان، که طولانی‌ترین جنگ آمریکا در قرن ۲۱ بوده که در چهار دوره ریاست‌جمهوری ادامه یافته، با عملیات آزادی پایدار جورج دبلیو بوش در اکتبر ۲۰۰۱ آغاز شد. باراک اوباما، جانشین بوش، تاکتیک او را با افزایش تعداد سربازان آمریکایی در کشور پرآشوب افغانستان ادامه داد و شمار آمریکایی‌ها را در افغانستان در سال ۲۰۱۰ به ۱۰۰۰۰۰ نفر رساند.
در سال ۲۰۱۱، بعد از حذف و قتل اسامه بن‌لادن، بنیان‌گذار القاعده، اما، اوباما از آغاز کاهش تعداد نیروها در افغانستان خبر داد- با این که در نهایت به این هدف نرسید.
دونالد ترامپ، جانشین اوباما نیز مانند او دستور خروج هزاران سرباز از افغانستان را صادر کرد و حتی در توئیتر نوشت که می‌خواهد تا سال ۲۰۲۰ همه سربازان آمریکایی را از افغانستان خارج کند- اما این نیز محقق نشد. و حالا همه نگاه‌ها به جو بایدن است…
